Artificiële intelligentie en andere geavanceerde digitale technologieën

Geavanceerde technologieën als artificiële intelligentie (AI), blockchain, 3D-printing en big data sijpelen de bedrijfswereld binnen, maar worden nog altijd zeer weinig gebruikt door kmo's.

Deze pagina schetst een beeld van de invoering van de meest geavanceerde digitale technologieën door Belgische kmo's, zoals de analyse van grote hoeveelheden gegevens (big data), 3D-printing, het gebruik van industriële robots en dienstrobots of artificiële intelligentie.

Andere indicatoren over de digitalisering van ondernemingen vindt u op de pagina's:

• Digitale technologieën bij Belgische kmo's
• Online bestellen, verkopen en factureren
• Digitale communicatie
• Hinderpalen voor digitalisering
• Cyberveiligheid bij Belgische kmo's
• Digitale vaardigheden – een genderspecifieke benadering
• Digitalisering van de Belgische kmo's – een internationale vergelijking

Artificiële intelligentie

Volgens de resultaten van de enquête van 2023 heeft artificiële intelligentie (AI) zijn weg gevonden naar 23 % van de middelgrote ondernemingen in België, een stijging met 6 procentpunten in twee jaar tijd en 10 procentpunten in drie jaar tijd, terwijl slechts 7,5 % van de Belgische micro- en 10,6 % kleine ondernemingen melden dat ze deze nieuwe technologie gebruiken. Het gebruik van AI bij micro- en kleine ondernemingen is in twee jaar tijd met ongeveer 2,5 procentpunten gestegen, wat de tragere implementatie van deze technologie door kleinere bedrijven weerspiegelt. Het percentage bedrijven dat heeft overwogen AI in te voeren maar nog niet de sprong heeft gewaagd, verandert naarmate de grootte van het bedrijf: 2,2 % van de micro-, 5,1 % van de kleine en 9,8 % van de middelgrote bedrijven verkeert in deze situatie.

Kmo's die AI gebruiken, doen dat voor uiteenlopende doeleinden. Een derde van de kmo’s, ongeacht hun grootteklasse, gebruiken het voor cyberbeveiliging. AI wordt ook vaak gebruikt voor logistiek beheer en om productieprocessen van kmo’s te verbeteren.

De meest gebruikte soorten artificiële intelligentie zijn geschreven taalanalyse (59%), technologieën die workflows automatiseren of helpen bij het nemen van beslissingen, en technologieën die geschreven of gesproken taal genereren.

De belemmeringen voor de invoering van AI zijn talrijk. Kmo's van alle grootteklassen worden vooral geconfronteerd met een gebrek aan deskundigheid. Dat geldt vooral voor de kleinste ondernemingen, met minder dan 10 werknemers, waarvan meer dan 70 % dit probleem aanhaalt. Meer dan 40% noemt ook technische belemmeringen zoals een gebrek aan beschikbaarheid of slechte kwaliteit van gegevens, of incompatibiliteit met bestaande apparatuur, software of systemen. Moeilijkheden met betrekking tot gegevensbescherming, respect voor privacy en juridische gevolgen worden door bijna vier op de tien kmo’s ook gezien als obstakels. De kosten van AI, die twee jaar geleden door bijna 70% van de kmo’s werden genoemd als reden om geen AI te gebruiken, lijken nu slechts een derde van hen tegen te houden.

14 % van de micro-ondernemingen is ook van mening dat AI niet nuttig is voor hun bedrijf, tegenover 17 % van de kleine en 13 % van de middelgrote ondernemingen.

Overheidsinitiatieven ten gunste van AI

De jongste jaren heeft de Europese Commissie zich resoluut geëngageerd voor een gecoördineerde ontwikkeling van AI in de Europese Unie (EU).

De AI-wetgeving, beter gekend onder de naam “AI Act” vormt het eerste wettelijke kader voor AI. De wet is in maart 2024 aangenomen en treedt in 2025 volledig in werking. Het biedt een duidelijk kader en verplichtingen voor bedrijven die AI gebruiken en vermindert tegelijkertijd de administratieve en financiële lasten. Het doel is om de risico's van AI te beheersen en het Europese publiek vertrouwen in deze technologie te bieden. 

In januari 2024 publiceerde de Europese Commissie een mededeling over het stimuleren van start-ups en innovatie op het gebied van betrouwbare AI. Ze lanceerde ook een pakket maatregelen om start-ups en kmo's te ondersteunen bij de ontwikkeling van betrouwbare AI die de waarden en regels van de EU respecteert.

Dit volgt op de publicatie sinds 2018 van verschillende teksten, waarin telkens wordt benadrukt hoe noodzakelijk het is dat kmo's toegang krijgen tot AI en onvermoede toepassingen ontdekken die in hun dagelijkse werking kunnen worden geïntegreerd.

1. COM(2018) 237 final "Kunstmatige intelligentie voor Europa"
2. COM(2018) 795 final "Gecoördineerd plan inzake kunstmatige intelligentie"
3. COM(2019) 168 final "Vertrouwen kweken in mensgerichte kunstmatige intelligentie"
4. COM(2020) 65 final "Witboek over kunstmatige intelligentie – een Europese benadering op basis van excellentie en vertrouwen"
5. COM(2021) 206 final “Verordening van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van geharmoniseerde regels betreffende artificiële intelligentie (wet op de artificiële intelligentie) en tot wijziging van bepaalde wetgevingshandelingen van de unie
6. COM/2021/205 final “Bevordering van een Europese benadering van artificiële intelligentie” en de bijlage “Gecoördineerd plan inzake artificiële intelligentie — Herziening 2021”

België hinkt niet achterop: in opdracht van de federale regering hebben Belgische experts aanbevelingen geformuleerd om een Belgische nationale strategie uit te werken. In die context werd het rapport AI4Belgium gepubliceerd, waarin een eerste versie staat van een algemene Belgische strategie voor artificiële intelligentie. Het Nationaal Convergentieplan voor de Ontwikkeling van artificiële intelligentie breidt de strategie uit om de ontwikkeling en toepassing van AI in ons land te stimuleren.

Analyse van gegevens

De analyse van grote hoeveelheden gegevens (big data) is een technologie die stilaan in opmars is bij kmo's: een kwart maakt er al gebruik van. Het kan daarbij om allerlei soorten gegevens gaan, bijvoorbeeld geolocatiegegevens van mobiele apparaten, gegevens afkomstig uit sociale media of gegevens van slimme toestellen of sensoren (Internet of Things - IoT).

Uit het onderzoek van 2023 blijkt dat 20 % van de bedrijven met 2 tot 9 werknemers ten minste één gegevensbron analyseert, intern of via een externe dienstverlener. Bij kmo’s met meer dan 50 werknemers stijgt dit cijfer tot 65 %, ofwel twee op de drie bedrijven. In alle grootteklassen worden transactiedata en klantgegevens (bv. aankopen, woonplaats, enz.) het vaakst intern geanalyseerd.

Micro-ondernemingen analyseren vaak open gegevens gepubliceerd door overheden en geolocatiegegevens (van draagbare apparaten of voertuigen). Middelgrote bedrijven geven de voorkeur aan gegevens van intelligente apparaten of sensoren, of satellietgegevens.

3D-printen

3D-printen wordt in kmo's amper toegepast. 8 % van de middelgrote ondernemingen (50 tot 249 werknemers) en minder dan 3 % van de micro-ondernemingen (2 tot 9 werknemers) hanteren die productiemethode. Bedrijven met 10 tot 49 werknemers zitten daar tussenin. In kmo's wordt 3D-printen hoofdzakelijk gebruikt voor het maken van prototypes of modellen, zowel voor intern gebruik als om te worden verkocht.

3D-printen

Industrie- en dienstrobots

Industriële robots en dienstrobots worden in 2022 nog niet veel gebruikt door micro-ondernemingen, kleine en middelgrote ondernemingen. Toch lijkt het gebruik van industriële robots stilaan door te breken in middelgrote ondernemingen (50 tot 249 werknemers), waarvan ongeveer 17,8 % meldt dat soort hulpmiddelen te gebruiken. Dat percentage is toch duidelijk lager bij de kleine ondernemingen en micro-ondernemingen (respectievelijk, 7,9 % en 2,3 %).

De belangrijkste redenen voor het gebruik van industriële of dienstrobots zijn om

• de precisie en de kwaliteit van producten en processen te garanderen (respectievelijk 6,2 % en 15,8 % voor kleine en middelgrote ondernemingen),
• de veiligheid op het werk te vergroten (respectievelijk 5 % en 12,6 % voor kleine en middelgrote ondernemingen),
•  de hoge arbeidskosten tegen te gaan (respectievelijk 3,6 % en 10,1 % voor kleine en middelgrote ondernemingen).

Enquête naar het gebruik van ICT en e-commerce bij ondernemingen

De gegevens op deze pagina zijn afkomstig uit de enquête naar het gebruik van ICT en e-commerce in de ondernemingen, die jaarlijks wordt opgesteld door Statbel, de Algemene Directie Statistiek van de FOD Economie. Als Belgisch statistiekbureau verzamelt, produceert en verspreidt Statbel cijfers over de Belgische economie, de Belgische maatschappij en het Belgische grondgebied.

De steekproef beperkt zich tot bedrijven die ten minste 2 werknemers in dienst hebben. Alle sectoren van economische activiteit worden geanalyseerd, met uitzondering van de landbouw, het openbaar bestuur, de activiteiten van huishoudens als werkgever en de extraterritoriale activiteiten (respectievelijk de secties A, O, T en U volgens de NACE-code rev. 2). De gegevens over de micro-ondernemingen gaan dus over ondernemingen met 2 tot 9 werknemers voor dat specifieke deel.