Analyse van de verdeling van de faillissementen en het banenverlies bij kmo's

De grafieken en informatie in deze rubriek geven uitsluitend cijfers voor 2021 over de faillissementen en het banenverlies in ondernemingen met minder dan 250 werknemers (kmo's).

Verschillende variabelen maken het mogelijk een meer gedetailleerde analyse te maken van de verdeling van de faillissementen en het banenverlies bij kmo’s:

• de grootte van de onderneming (micro-onderneming, kleine of middelgrote onderneming)
• de bedrijfstak en het gewest waar de onderneming actief is
• het geslacht van de bestuurder(s)
• de rechtsvorm
• de leeftijd van de onderneming

In 2021 gingen 6.532 kmo's failliet waardoor er 17.379 banen verloren gingen, wat neerkomt op een gemiddelde van 2,66 verloren banen per faillissement. De ondernemingen met minder dan 250 werknemers zijn dus verantwoordelijk voor 99,98 % van de bedrijfsfaillissementen in België en 97,7 % van het daarmee verband houdende banenverlies.

De cijfers over de faillissementen van ondernemingen in België komen uit het ondernemingsregister van de Algemene Directie Statistiek van de FOD Economie, aangevuld met de verklaringen van de handelsrechtbanken. De griffies van de handelsrechtbanken verstrekken maandelijks informatie over alle faillissementen die in hun gerechtelijk arrondissement zijn geopend.

Om de faillissementen en het banenverlies beter te begrijpen moet er rekening worden gehouden met de evolutie doorheen de tijd en de vele externe factoren die het aantal faillissementen naar boven of naar beneden kunnen beïnvloeden. Die elementen vindt u op de pagina “Jaarlijkse en maandelijkse evolutie van de faillissementen en het banenverlies”.

Verdeling van de faillissementen en het banenverlies bij kmo's volgens grootte, bedrijfstak, gewest, geslacht, levensduur, rechtsvorm en type arbeidsovereenkomst

Grootte

Van de 6.532 kmo's (met minder dan 250 werknemers) die in 2021 failliet gingen, zijn er 6.302 ondernemingen met minder dan 10 werknemers, goed voor 96,5 % van de faillissementen. Die faillissementen van micro-ondernemingen resulteerden in een verlies van 11.943 banen, of bijna 70 % van het totaal van 17.379 banen dat verloren ging door faillissementen bij kmo's. Terwijl slechts 3,3 % van de faillissementen betrekking had op kmo's met 10 tot 49 werknemers, hebben die wel geleid tot het verlies van 3.919 banen, of meer dan een vijfdet van het banenverlies door faillissementen bij kmo's.

Het aantal banen dat gemiddeld per faillissement verloren gaat, houdt logischerwijs rechtstreeks verband met de grootte van de onderneming.

• Micro-ondernemingen: er gingen gemiddeld 1,9 banen per faillissement verloren
• Kleine ondernemingen: er gingen gemiddeld 18,3 banen per faillissement verloren
• Middelgrote ondernemingen: er gingen gemiddeld 94,8 banen per faillissement verloren

Bedrijfstak

Aan de hand van een opsplitsing van de faillissementen en het banenverlies per sector kunnen we vaststellen bij welke bedrijfstakken faillissementen in 2021 het vaakst voorkomen.

De handel, de horeca en de bouw zijn de drie sectoren die het hardst worden getroffen door faillissementen.

• De bouwsector (NACE-sectie F) kent het hoogste aantal faillissementen onder kmo's in 2021, met 1.411 faillissementen waardoor 3.368 banen verloren gingen. Dit vertegenwoordigt een vijfde van alle faillissementen (21,6%) en banenverliezen (19,4%).
• Met 1.398 in 2021 geregistreerde faillissementen, goed voor 3.379 banenverliezen, registreert de handelssector (NACE-sectie G) een vergelijkbaar aantal faillissementen en banenverliezen als de bouwsector. De handel is de op één na grootste sector in België wat het aantal kleine en middelgrote ondernemingen betreft.
• De horecasector (NACE-sectie I) staat op de derde plaats. Ongeveer 16 % van de insolvente kleine en middelgrote ondernemingen en de daaruit voortvloeiende banenverliezen zijn daaraan te wijten. Het betrof respectievelijk 1.047 faillissementen en 2.910 banenverliezen. Toch vertegenwoordigt deze activiteitensector slechts 6 % van alle kmo's in België. De horecasector onderscheidt zich door een hoger dan gemiddeld faillissementspercentage.

Die drie sectoren waren in 2021 goed voor 59 % van de faillissementen en 55,6 % van het banenverlies bij kmo's, cijfers die vergelijkbaar zijn met die van 2020.

De industriële sector (NACE sectie C) vertegenwoordigt 4,1 % van de faillissementen en is goed voor 5,3 % van het banenverlies. Het is de sector met het grootste aantal verloren banen per faillissement: 3,4.

De sector van de vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten (NACE sectie M) telt het grootste aantal kmo's in België. De sector tekende evenwel slechts 554 faillissementen in 2021 op, of 8,5 % van het totaal, wat tot een verlies van 1.102 banen heeft geleid (6,3 % van het totale banenverlies). Een kmo die in die sector actief is, leidt in geval van faillissement gemiddeld slechts tot twee verloren banen.

Het aantal faillissementen en verloren banen binnen de verschillende bedrijfstakken moet worden gezien in het licht van hun respectieve belang binnen de Belgische economie. Voor een nauwkeuriger beeld van de sectorale verdeling van de Belgische kmo's, kunt u een kijkje nemen op de pagina Kmo's per activiteitensector.

Het aantal banen dat gemiddeld per faillissement verloren gaat, schommelt naargelang de sector waarin de kmo actief is.

• Industrie (NACE sectie C): er gaan gemiddeld 3,4 banen per faillissement verloren.
• Verschaffen van accommodatie en maaltijden (NACE Sectie I): er gaan gemiddeld 2,8 banen per faillissement verloren.
• Bouwnijverheid (NACE Sectie F): er gaan gemiddeld 2,4 banen per faillissement verloren.
• Handel (NACE Sectie G): er gaan gemiddeld 2,4 banen per faillissement verloren.
• Vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten (NACE sectie M): er gaan gemiddeld 2 banen per faillissement verloren.

Consulteer de pagina “Faillissementspercentage” voor meer gedetailleerde informatie over het faillissementspercentage, met name op sectorniveau.

Gewesten

Iets meer dan 50 % van de kmo's ging failliet in Vlaanderen, of 3.426 faillissementen op een totaal van 6.532. In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werden 1.332 faillissementen opgetekend, of 20,4 % van de faillissementen bij kmo's, en in Wallonië 1.774, of 27,2 %.

Vlaanderen incasseert ook iets minder dan de helft (46,4 %) van het banenverlies als gevolg van faillissementen bij Belgische kmo's, wat neerkomt op 8.071 verloren banen. Net als bij de faillissementen gingen er in Wallonië meer banen verloren dan in Brussel. 30% van alle banen gingen verloren in Wallonië (5.219), tegenover 23,5 % in Brussel (4.089).

In Wallonië en Brussel gingen in 2021 bij het faillissement van een kmo gemiddeld 3 banen verloren, tegenover 2,4 in Vlaanderen.

Geslacht

62,4 % van de failliete ondernemingen werd beheerd door exclusief mannelijke bestuurders: het gaat om 4.077. 605 failliete ondernemingen worden uitsluitend door vrouwelijke bestuurders geleid, wat neerkomt op slechts 9,3 %  

In meer dan een kwart (27,5 %)  van de faillissementsgevallen werd de onderneming beheerd door een gemengd partnerschap, met zowel vrouwelijke als mannelijke bestuurders.

Levensduur van de onderneming

De eerste jaren van een onderneming zijn doorgaans cruciaal voor haar overlevingskansen. Veel faillissementen komen voor bij start-ups en ondernemingen jonger dan vijf jaar.

In 2021 gingen 2.164 kmo's die minstens één jaar bestonden maar niet ouder waren dan vijf jaar, failliet. Dat cijfer is goed voor meer dan een derde van de faillissementen bij kmo's en 30 % van het banenverlies. Van alle uitgesproken faillissementen van kmo's ging een kwart over ondernemingen die minstens vijf jaar, maar minder dan tien jaar geleden waren opgericht (1.649). Die faillissementen hebben geleid tot het verlies van 3.755 banen.

Wanneer we alle ondernemingen, ongeacht hun grootte, in hun geheel bekijken, stellen we vast dat “oudere” ondernemingen gemiddeld verantwoordelijk zijn voor een groter banenverlies dan jongere ondernemingen. Bij een onderneming die na meer dan 20 jaar bestaan failliet gaat, gaan bijna anderhalve keer zoveel banen verloren als bij ondernemingen die nog geen 10 jaar oud zijn.

• Jonger dan één jaar: er gaan gemiddeld 2,3 banen per faillissement verloren
• 1-5 jaar: er gaan gemiddeld 2,4 banen per faillissement verloren
• 5-10 jaar: er gaan gemiddeld 2,3 banen per faillissement verloren
• 10-15 jaar: er gaan gemiddeld 2,6 banen per faillissement verloren
• 15-20 jaar: er gaan gemiddeld 2,8 banen per faillissement verloren
• 20 jaar en ouder: er gaan gemiddeld 3,7 banen per faillissement verloren

Rechtsvorm van de onderneming

De meerderheid van de 6.532 kmo's die in 2021 failliet gingen, was een bvba: 3.827, of 58,6 %. Faillissementen van bvba's hebben geleid tot het verlies van 10.431 banen, of 60 % van het banenverlies door faillissementen bij kmo's in 2021. Ter vergelijking: bvba's zijn goed voor ongeveer 35 % van alle kmo's die in België actief zijn.

Met 1.566 geregistreerde faillissementen vormen zelfstandigen die actief zijn als natuurlijke persoon, de op één na belangrijkste rechtsvorm onder de failliete kmo's. Ze zijn goed voor een vierde van de faillissementen. Ze zijn de aanleiding voor het verlies van 2.137 banen, dus iets meer dan 12 %. Ter vergelijking: bijna de helft van de in België actieve btw-plichtige kmo's zijn natuurlijke personen.

878 ondernemingen met minder dan 250 werknemers in de vorm van een naamloze vennootschap (nv) of commanditaire vennootschap op aandelen (Comm.VA) gingen in 2021 failliet. Dat is slechts 13,4 % van de faillissementen, die echter wel verantwoordelijk waren voor meer dan een vijfde (21,4 %) van het banenverlies. Een failliete naamloze vennootschap of commanditaire vennootschap op aandelen leidt tot een verlies van gemiddeld 4,2 banen.

Het aantal faillissementen en de omvang van het banenverlies volgens de rechtsvorm van de ondernemingen moeten worden bekeken in het licht van hun respectievelijke belang binnen de Belgische economie. Wilt u meer weten over de verdeling van de rechtsvormen bij de Belgische kmo's? Neem dan een kijkje op de pagina “Kmo's volgens rechtsvorm”

Het gemiddelde aantal banen dat per faillissement verloren gaat, schommelt naargelang de rechtsvorm van de kmo.

• Nv: er gaan gemiddeld 4,2 banen per faillissement verloren
• Comm.VA: er gaan gemiddeld 3,4 banen per faillissement verloren
• Zelfstandige: er gaan gemiddeld 1,4 banen per faillissement verloren
• Bvba: er gaan gemiddeld 2,7 banen per faillissement verloren

Type arbeidsovereenkomst

De statistieken die Statbel opmaakt, maken het ook mogelijk om een onderscheid te maken tussen het banenverlies naargelang het type arbeidsovereenkomst. Zo stellen we onder meer vast dat er 7.647 voltijdse banen verloren gingen. Dat is een beetje minder dan de helft van het banenverlies bij kmo's in 2020. 14,4  % van het banenverlies trof deeltijdse werknemers en 41,6 % loontrekkende bestuurders. Loontrekkende bestuurders zijn bestuurders die zichzelf een loon uitkeren.

Provincies

De kaart hierboven toont de verdeling van de faillissementen en het banenverlies in de Belgische provincies in 2021.

Definities en bronnen

Faillissement

Een faillissement wordt uitgesproken wanneer een onderneming cumulatief aan drie voorwaarden voldoet:

• het gaat om een onderneming, d.w.z.:
  • iedere natuurlijke persoon die zelfstandig een beroepsactiviteit uitoefent
  • iedere rechtspersoon
  • iedere andere organisatie zonder rechtspersoonlijkheid
• die in aanhoudende staking van betaling verkeert
• en waarvan de kredietwaardigheid is aangetast: dat betekent dat de ondernemer het vertrouwen van de schuldeisers heeft verloren, die hem geen krediet of betalingsvoorwaarden meer toestaan.

Een ontbonden vennootschap kan failliet worden verklaard tot 6 maanden na afsluiting van de vereffening.

Bij een faillissement is altijd één onderneming betrokken. Een juridische constructie waarbij verschillende natuurlijke personen betrokken zijn, telt als één faillissement.

Banenverlies

Statbel berekent het banenverlies als gevolg van een faillissement op basis van de meest recente gegevens beschikbaar bij de Rijkdsdienst Sociale Zekerheid (RSZ).

Methodologische opmerking

Een door Statbel ingevoerde methodologische wijziging in verband met de inwerkingtreding van het nieuwe Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen heeft geleid tot een herziening van de cijfers met terugwerkende kracht voor faillissementen en banenverlies.

De nieuwe vennootschapsvormen worden in februari 2022 in de faillissementsstatistieken opgenomen. Om de vergelijkbaarheid van de tijdreeksen te waarborgen, wordt de maatregel met terugwerkende kracht toegepast. Hoewel deze actualisering geen invloed heeft op het totale aantal faillissementen, brengt zij wel twee belangrijke wijzigingen in de tijdreeksen aan.

• het aantal faillissementen onder zelfstandigen daalt in vergelijking met de oude methode. Sommige ondernemingen die deel uitmaakten van de categorie "zelfstandigen" worden volgens de nieuwe methode ingedeeld in de categorieën "NV", "Bvba", "Cv” of "Andere";
• Het totale aantal verloren banen neemt toe. Om het aantal banenverliezen voor werkgevers in loondienst te berekenen, gebruikt Statbel een internationaal erkende schattingsregel die door Eurostat wordt aanbevolen en die afhankelijk is van de rechtsvorm van de onderneming. Deze regel bepaalt dat er slechts één werkgever in loondienst is in het geval van zelfstandigen, terwijl dit aantal kan oplopen tot drie in het geval van vennootschappen met beperkte aansprakelijkheid. De herverdeling van het aantal faillissementen volgens de rechtsvorm leidt derhalve tot een toename van het totale aantal verloren gegane arbeidsplaatsen. Het totale verlies aan banen wordt berekend als het totaal van de 3 categorieën (verlies van voltijdbanen + verlies van deeltijdbanen + verlies van banen bij werkgevers in loondienst).