Table of Contents
Metrologie is de activiteit die aan de basis van correcte metingen ligt. Het principe heeft altijd al bestaan, zelfs in het oude Egypte was metrologie geen onbekende. Bij de bouw van de piramiden hing de werfleider de doodstraf boven het hoofd als de referentielengtemaat niet regelmatig werd vergeleken met en aangepast aan de referentiemaat van het Egyptische rijk.
Op het Belgisch grondgebied begon in de Franse tijd, sinds 1795, het metriek stelsel technisch gesproken op hetzelfde moment als in Frankrijk te gelden.
Speciaal voor onze laboratoria werd een gebouw (North Gate III) opgetrokken
De laboratoria van de wetenschappelijke metrologie zijn al sinds 1994 ondergebracht in het gebouw North Gate III. Het gebouw werd zelfs speciaal opgetrokken om ze in onder te brengen. De centrale zone heeft funderingen die fysiek afgezonderd zijn van de rest van het gebouw om trillingen (treinen, voetgangers, auto's, ...) te vermijden, aangezien die sommige uiterst gevoelige metingen (lengtematen, atoomklokken) verstoren. Er moeten dus zeer diepe funderingen zijn en een elastische verbinding los van de rest van het gebouw, zodat geen trillingen worden overgedragen. De metingen zijn ook heel gevoelig voor omgevingstemperaturen. Alle laboratoria zijn dan ook uitgerust met een systeem om de temperatuuromstandigheden te controleren en te regelen. Een ander gebouw, voor de meting van grote massa's (> 20 kg) en de wettelijke metrologie, bevindt zich in Haren (Haachtsesteenweg 1795).
Bewaring van een staaf van een meter en twee platina kilogrammen
Het internationale prototype van de kilogram (een cilinder gemaakt uit een legering van 90 % platinum en 10 % iridium) – officieel goedgekeurd in 1889 als realisatie van de kilogram – wordt nog steeds bewaard in Parijs bij het Bureau International des Poids et Mesures (BIPM). In datzelfde jaar werden 40 prototypes vervaardigd en verdeeld over de lidstaten van de Meterconventie. België is sindsdien in het bezit van de prototypes nr. 28 en 37. Deze prototypes worden gebruikt voor de kalibratie van onze roestvaste stalen artefacten, die op hun beurt gebruikt worden voor de kalibratie van onze werkstandaarden (veelvouden en delen van de kilogram).
Het gebruik van fysieke standaarden brengt echter risico’s op verlies, beschadiging of verandering in tijd met zich mee. Om dit te vermijden, werd de eenheid van massa in mei 2019 opnieuw gedefinieerd aan de hand van de constante van Planck, en is dus niet langer meer gelinkt aan een fysiek object. Ook de definities van de zes andere basiseenheden van het Internationaal meeteenhedenstelsel (SI) zijn gebaseerd op fysische principes en bijhorende fundamentele natuurconstanten.
Hierdoor bezitten de Belgische Pt-Ir prototypen niet langer de ereplaats van nationale primaire massastandaard, maar zijn ze praktische hulpmiddelen geworden om de secundaire standaarden te bepalen. Vanuit dit perspectief worden ze periodiek vergeleken met kilogramrealisaties die overeenstemmen met de nieuwe definitie.
Het prototype van de meter - nr. 12 uit 1889 - werd reeds in 1960 vervangen. De huidige lengtestandaard is gebaseerd op een universele natuurconstante: de snelheid van het licht.
Vandaag worden de platinum – iridium prototypes (de meterbar en de twee cilinders) opgeslagen in de kluis van de Metrologische Dienst, als stille getuigen van een lange en rijke geschiedenis.
