Digitale economie

Een digitale samenleving brengt nieuwe technologieën en manieren met zich mee om te leren, te entertainen, te werken, te verkennen en ambities waar te maken. De digitale transformatie brengt echter nog veel uitdagingen met zich mee. Vooral tijdens de gezondheidscrisis in 2020 werd duidelijk hoe afhankelijk onze maatschappij is van digitale oplossingen. In 2023 heeft de Europese Unie meer actie ondernomen om haar technologisch leiderschap te herbevestigen en de digitale transformatie te vergemakkelijken, te bevorderen en te evalueren tegen 2030.

De dienst Concurrentievermogen onderzoekt de competitiviteit van België aan de hand van drie indicatoren:

1. de index van de digitale economie en samenleving (DESI),
2. de ranking van het IMD over digitale competitiviteit,
3. de staat van de e-commerce in ons land.

De index van de digitale economie en samenleving

Sinds 2014 volgt de Europese Commissie (EC) de digitale vooruitgang van de lidstaten op en publiceert zij jaarlijks over de index van de digitale economie en samenleving (hierna DESI voor Digital Economy and Society Index). Het laatste verslag werd in oktober 2022 gepubliceerd. Vanaf 2023 kent de Europese Commissie in lijn met het Digitale Decennium 2030 de DESI een nieuwe rol toe. DESI wordt nu geïntegreerd in het verslag over de stand van het Digitale Decennium en vormt een aanvulling op de monitoring van de vooruitgang op weg naar de digitale doelstellingen.

Deze nieuwe dynamiek weerspiegelt een verschuiving van de focus van de beoordeling van de relatieve prestaties van een land naar een collectieve inspanning om de kloof te overbruggen naar de doelstellingen van het Digitale Decennium 2030. In het algemeen focust DESI 2023 zich zodus op vier hoofdthema’s:

1. digitale skills,
2. digitale infrastructuur,
3. digitale transformatie van bedrijven,
4. digitale transformatie van overheidsdiensten.

Binnen die vier domeinen worden 34 indicatoren opgenomen die de prestaties van Europa samenvatten. In tegenstelling tot voorgaande jaren, wordt er geen globale score per lidstaat meer gepubliceerd. Omwille van deze verandering opteren we ervoor om een overzicht te voorzien van de indicatoren die het meeste bijdragen aan de competitiviteit van België.

Digitale skills

Bijna de helft van de Belgische bevolking beschikt niet over digitale basisvaardigheden. Het niveau van digitale basisvaardigheden in België ligt net boven het EU-gemiddelde van 54 %, maar aanzienlijk onder de doelstelling van 80 % voor het Digitale Decennium 2030. Terwijl België meer inspanningen moet leveren op het gebied van digitale basisvaardigheden voorzien 33 % van onze ondernemingen reeds basis ICT-training op de werkvloer. Hiermee presteert België beter dan onze buurlanden. Het aandeel ICT-specialisten in de Belgische beroepsbevolking is 5,6 %, wat boven het EU-gemiddelde van 4,6 % ligt, en men doet daarbij beter dan Duitsland en Frankrijk.

Digitale infrastructuur

België heeft het aantal huishoudens dat gedekt wordt door vaste netwerken met zeer hoge capaciteit (VHCN) verhoogd tot 78 %, wat boven het EU-gemiddelde van 73 % ligt. Ondanks verbeteringen in vergelijking met de voorbije jaren ligt België nog steeds ver achter op het vlak van glasvezeldekking (17 % vs. 56 %). Wat betreft de algemene 5G-dekking en de doelstelling om tegen 2030 een dekking van 100 % te bereiken, heeft België opmerkelijke vooruitgang geboekt van 4 % in 2021 tot 30 % in 2022. Maar, dit is echter nog steeds aanmerkelijk lager dan het Europese gemiddelde (81 %) of van onze buurlanden.

Digitale transformatie van bedrijven

België doet het bijzonder goed op het vlak van digitalisering van bedrijven. Het presteert sterk op het vlak van het aantal kmo's met minstens een basisniveau van digitale intensiteit (77 % tegenover 69 % op EU-niveau). In het bijzonder ligt België boven het EU-gemiddelde voor big data, cloud, artificial intelligence (AI) en het aandeel kmo’s dat reeds online verkoopt. Samen met buurland Nederland staan we voor het merendeel van deze indicatoren verder dan buurlanden Duitsland en Frankrijk.

Digitale transformatie van overheidsdiensten

Op het gebied van digitale overheidsdiensten blijft België vooruitgang boeken. Het aantal gebruikers van overheidsdiensten is in vergelijking met 2022 met 13 procentpunt toegenomen (75 % vs. 88 %). België presteert eveneens boven het Europese gemiddelde in digitale overheidsdiensten voor burgers (score 81 vs. 77) en bedrijven (score 88 vs. 84).

IMD Digital Competitiveness Ranking

Het Institute for Management Development (ofwel IMD) publiceert jaarlijks een World Digital Competitiveness Ranking (WDCR). In tegenstelling tot de DESI, ontwikkeld door de EC, is de analyse van het IMD op wereldniveau en het neemt dus ook landen van buiten Europa in consideratie. De laatste editie, die van 2023, staat België op de 15^e plaats van 64 landen. Hierbij moet België enkel buurland Nederland (2^e) voorlaten en doen we het beter dan Duitsland (23^e) en Frankrijk (27^e). Naast Tsjechië, dat negen plaatsen opschoof, stijgt geen enkel land zo hoog dan België (+8 plaatsen) in 2023.

Dankzij die grote internationale groep aan landen valt op dat België zich bij de betere landen mag rekenen. Het laat immers meer dan 75 % van de opgenomen economieën achter zich.

Enkele zaken die de DESI al heeft aangetoond als problematisch voor België komen ook naar voren bij de WDCR. Zo wijst het IMD erop dat België meer moet investeren in infrastructuur van groene en digitale technologieën en de tekorten op de arbeidsmarkt moet aanpakken door levenslang leren te promoten en betere begeleiding naar STEM en/of technische banen te voorzien.

België hoort onder meer bij de beste van klas als het gaat over venture capital (1^e), internationale ervaring (2^de) en het gebruik van big data en analyses (2e).

E-commerce als sterktepunt voor de Belgische competitiviteit

Handeldrijven in goederen of diensten via computernetwerken, zoals bijvoorbeeld het internet, noemt men E-commerce. Anno 2024 beslaat het e-commercelandschap in België een diverse groep van e-commerceplatformen, traditionele bedrijven of kleine handelszaken die via hun webshops producten te koop aanbieden. E-commerce is dan ook een belangrijke component van het concurrentievermogen geworden van België om zich ten opzichte van de buurlanden te onderscheiden.

Uit data van Eurostat blijkt dat 75 % van de Belgen in het afgelopen jaar (2023) online producten of diensten heeft aangekocht. Een stijging van 25 % ten opzichte van 2017 en een lichte stijging van 0,5 % ten opzichte van 2022. Dit aandeel ligt boven het EU-gemiddelde (70 %) en plaatst ons land op de dertiende plaats van in totaal 38 Europese landen.

Langs de aanbodzijde blijkt dat 30,5 % van de Belgische ondernemingen (met uitzondering van de financiële sector en bedrijven die op z’n minst 1 % van hun omzet behalen met e-commerce verkopen) gebruik maakten van e-commerce in 2023 (29,5 % in 2022), waarvan 26,5 % via online-instrumenten zoals websites, applicaties of market places. België staat hiermee op plaats acht van 36 Europese landen. Belgische ondernemingen presteren zodoende beter dan al onze buurlanden, waarvan Nederland (25,1 %) het op zijn beurt beter doet dan Duitsland (19,6 %) en Frankrijk (13,4 %). Ter vergelijking, het Europees gemiddelde ligt bij 19,7 % ondernemingen die e-commerce toepasten in 2023. Groot- en detailhandel (G) is de sector waarvan de meeste bedrijven aan e-commerce doen (45,6 %).

Het aandeel van e-commerce bedraagt 26,6 % van de totale omzet in 2023 van alle bedrijven, tegenover 27,7 % in 2022 en 28,2 % in 2021. Een lichte achteruitgang dus maar nog steeds goed voor de vierde plaats van in totaal 34 Europese landen. In de EU was de e-commerce goed voor 18 % van de totale omzet, wat een aanmerkelijk lager cijfer is dan dat van België. Onze buurlanden realiseerden eveneens een geringer deel van hun omzet in de e-commerce in 2023 (19 % voor Nederland, 17,7 % voor Duitsland en 11,5 % voor Frankrijk).