De controle op de zandontginning bestaat uit twee delen:
- controle op de activiteit
- controle op de impact van de ontginning op het mariene milieu
Controle op de activiteit
Elk ontginningsvaartuig dat in het Belgische deel van de Noordzee actief is, moet een register aan boord hebben. Hierin noteert de kapitein van het ontginningsvaartuig alle relevante informatie over elke winning. In de loop van 2024 zal het register vervangen worden door een online applicatie.
Sinds eind jaren 1990 wordt een automatisch registreersysteem (Electronic Monitoring System, EMS of ook wel ‘black box’ genoemd), gebruikt voor een bijkomende controle. In opdracht van de Dienst Continentaal Plat zorgt Meetdienst Oostende van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen voor het beheer en de keuring van deze toestellen, alsook voor de verwerking van de geregistreerde gegevens. Zo kan worden nagegaan of de voorwaarden opgelegd in het concessiebesluit worden gerespecteerd.
Sinds 2021 gebruikt men, voor de controle van de activiteit, naast het automatisch registreersysteem ook gegevens afkomstig van het automatisch identificatiesysteem (Automatic Identification System, AIS) van de ontginningsvaartuigen.
Onaangekondigde controles op zee of in de havens zijn ook een mogelijkheid.
Op basis van de registers en het automatische registreersysteem en de AIS-gegevens wordt de activiteit in kaart gebracht en opgevolgd.
Ontginningslocaties: ontgonnen volumes in miljoen m3 per zandbank (zone) op basis van de gegevens van de registers.
Ontginningslocaties: Gedetailleerde kartering van de ontginningshoeveelheden (in m3 per ha) op basis van de EMS-data.
De ontginningszones worden afgebeeld in het zwart, de gesloten deelgebieden in het rood en het habitatrichtlijngebied Vlaamse Banken in het groen.
Controle op de impact van de ontginning op het mariene milieu
Jaarlijks worden verschillende meetcampagnes georganiseerd aan boord van de onderzoeksschepen RV Belgica en RV Simon Stevin om de gevolgen van de ontginning op het marien milieu na te gaan.
Drie instanties voeren dit onderzoek uit:
- de dienst Continentaal Plat,
- het Instituut voor Landbouw- en Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO) en
- de Beheerseenheid van het Mathematisch Model van de Noorzee (BMM – Departement van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen).
De dienst Continentaal Plat maakt gebruik van een Kongsberg Maritime EM3002D multibeam sonar aan boord van de RV Belgica en van een Kongsberg Maritime EM2040 multibeam sonar aan boord van de RV Simon Stevin om een gedetailleerde kartering van de zeebodem te bekomen. Deze kaarten laten toe de impact van de ontginningen op de morfologie van de zeebodem te evalueren. Daarnaast biedt de sonar ook de mogelijkheid om de aard van de sedimenten op de zeebodem te bepalen. Na metingen op zee worden de gegevens onderworpen aan een grondige bewerking (correcties, controle en filtering van de gegevens) en verwerking. Na de verwerking van de bathymetrische gegevens, die informatie geven over de diepte, is het mogelijk de evolutie van de zeebodem in de zandwinningsgebieden nauwkeurig op te volgen. Op die manier is een evaluatie van de gevolgen van de ontginning mogelijk.
Naast de impact op de zeebodem wordt ook de biologische impact van zandontginning op het marien milieu nagegaan. Dit gebeurt in samenwerking met het ILVO. Tot slot bestudeert de BMM het ecosysteem van de Noordzee aan de hand van mathematische modellen (wiskundige formules). Als blijkt dat een model overeenkomt met de waarnemingen, dan kan men dit model gebruiken voor beheersdoeleinden en er bepaalde voorspellingen mee doen.
