Table of Contents
De Europese Unie (EU) kan sancties opleggen aan regeringen, organisaties, entiteiten, groeperingen of personen. Het doel: een verandering in het beleid of de activiteiten van de betrokken partij tot stand te brengen. Op die manier tracht ze
- de waarden, kernbelangen en veiligheid van de EU te beschermen,
- de vrede te bewaren,
- de democratie, de rechtsstaat, de mensenrechten en de beginselen van het internationaal recht te verstevigen en te steunen.
De Europese Unie kan de sancties opleggen op eigen initiatief of in uitvoering van resoluties van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties.
Voor de toepassing van de sancties tegen Rusland en Wit-Rusland heeft de Europese Commissie richtlijnen en FAQ’s opgesteld, die regelmatig bijgewerkt worden.
Maatregelen tegen Rusland
Sinds 2014 heeft de Europese Unie Rusland sancties opgelegd als reactie op de illegale annexatie van de Krim. De economische sancties zijn sinds 1 juli 2016 telkens met 6 maanden verlengd.
Sinds 23 februari 2022 nam de Europese Unie op verschillende momenten bijkomende maatregelen als reactie op de militaire agressie van Rusland tegen Oekraïne. De Europese Unie en de lidstaten veroordelen de illegale annexatie van de Oekraïense regio’s Donetsk, Loehansk, Zaporizja en Cherson.
De maatregelen zijn bedoeld om
- de economische basis van Rusland te verzwakken,
- het land te beroven van cruciale technologieën,
- markten en zijn vermogen om oorlog te voeren aanzienlijk te beperken.
Sinds het begin van de militaire agressie in februari 2022 werden er in totaal al twaalf sanctiepakketten uitgevaardigd door de Europese Unie:
23 februari 2022: eerste pakket
25 februari 2022: tweede pakket
28 februari en 2 maart 2022: derde pakket
15 maart 2023: vierde pakket
8 april 2023: vijfde pakket
3 juni 2022: zesde pakket
21 juli 2022: zevende pakket (onderhouds- en aanpassingspakket)
6 oktober 2022: achtste pakket
16 december 2022: negende pakket
25 februari 2023: tiende pakket
23 juni 2023: elfde pakket
18 december 2023: twaalfde pakket
23 februari 2024: dertiende pakket
24 juni 2024: veertiende pakket
Het gaat daarbij onder andere over
- reisbeperkingen en bevriezing van tegoeden van individuen en entiteiten;
- individuele sancties tegen de leden van de Duma;
- sancties tegen banken, militairen, propagandisten en leden en aanhangers van de Russische Wagner Group;
- sancties tegen personen die verantwoordelijk zijn voor de Russische ontvoering van Oekraïense kinderen;
- sancties tegen organisaties die betrokken zijn bij de Russische militaire en defensiesector, bijvoorbeeld ontwikkelaars van drones die tegen burgers en civiele infrastructuur worden gebruikt;
- sancties tegen Iraanse producenten die drones leveren aan Rusland;
- visa-beperkingen voor Russische diplomaten en andere Russische vertegenwoordigers en zakenmensen;
- een verbod op de in- en uitvoer van wapens;
- een beperking voor de toegang van Rusland tot bepaalde gevoelige technologieën
- een verbod op materiële en financiële steun;
- een Swift-verbod voor een aantal Russische banken en een volledig transactieverbod voor een aantal grote Russische banken;
- een verbod op transacties met de Russische Centrale Bank;
- de sluiting van het luchtruim en de luchthavens van de EU voor alle soorten Russische luchtvaartmaatschappijen en een sluiting van EU-havens voor schepen onder Russische vlag;
- verbod op de invoer van
- Ijzer- en staalproducten; ruwijzer en spiegelijzer, koperdraad, aluminiumdraad, folie, buizen en pijpen;
- hout, cement, meststoffen, visserijproducten en alcohol;
- steenkool en andere vaste fossiele brandstoffen;
- ruwe olie en geraffineerde aardolieproducten;
- goud en gouden juwelen;
- papier en plastics;
- elementen (zoals stenen en edele metalen) die in de juwelenindustrie gebruikt worden;
- cosmetica en sigaretten;
- synthetisch rubber;
- bitumen;
- asfalt;
- vloeibaar propaan (lpg) met een overgangsperiode van 12 maanden
- verbod op de export van
- luxegoederen;
- dual-use goederen (dat zijn goederen die zowel voor militaire als civiele doelen gebruikt kunnen worden);
- goederen in de lucht- en ruimtevaartindustrie en technologie voor zeescheepvaart en radiocommunicatie en vliegtuigbrandstof;
- kwantumcomputers, geavanceerde halfgeleiders, geavanceerde elektronica, software, gevoelige machineonderdelen en vervoersmaterieel;
- goederen die kunnen bijdragen aan de militaire en technologische verbetering van Rusland of de ontwikkeling van de Russische defensie- en veiligheidssector (motoren voor vliegtuigen of drones, onderdelen voor wapensystemen zoals drones, raketten en helikopters, lithiumbatterijen, thermostaten, gelijkstroommotoren en servomotoren voor drones);
- civiel wapentuig;
- chemicaliën en goederen die gebruikt kunnen worden voor marteling of andere geweldplegingen;
- industriële goederen;
- gespecialiseerde voertuigen en onderdelen voor vrachtwagens en straalmotoren;
- bepaalde zeldzame grondstoffen en thermische camera's;
- intellectuele eigendom;
- gerichte economische maatregelen om bestaande maatregelen te versterken en mazen in de wetgeving te dichten, zoals:
- een verbod voor Russische ondernemingen om deel te nemen; aan overheidsopdrachten in de lidstaten;
- geen financiële steun voor Russische overheidsorganen;
- een breder verbod op stortingen in cryptowallets en op de verkoop van bankbiljetten en verhandelbare effecten in de officiële valuta's van de EU-lidstaten aan Rusland en Belarus of aan natuurlijke of rechtspersonen, entiteiten of lichamen in Rusland en Belarus;
- een verbod op deelname door EU-inwoners aan besturen van Russische staatsbedrijven;
- een verbod om in bepaalde sectoren te investeren (o.a. energie- en mijnbouwsector);
- een verbod voor Russische wegvervoerondernemingen om binnen de EU-goederen over de weg te vervoeren, ook als ze niet voor de EU bestemd zijn (tenzij enkele uitzonderingen)
- een verbod voor bepaalde media om in de EU uit te zenden;
- een verbod op het verlenen van een aantal zakelijke diensten zoals boekhouding, publieke relaties, consultancy, clouddiensten, architectuur- en ingenieursdiensten, IT-adviesdiensten, juridische adviesdiensten, adviesdiensten op het gebied van reclame- en marktonderzoek, opiniepeilingen, producttesten en technische inspectiediensten, de levering van software voor het beheer van ondernemingen en software voor industrieel ontwerp en fabricage;
- Niet-naar-Ruslandclausule: EU-exporteurs moeten bij de verkoop, levering, overdracht of uitvoer naar een derde land (partnerlanden uitgezonderd) de wederuitvoer naar Rusland en de wederuitvoer voor gebruik in Rusland van bijzonder gevoelige goederen en technologie contractueel verbieden. Dat geldt voor verboden goederen die worden gebruikt in Russische militaire systemen die op het slagveld in Oekraïne worden aangetroffen of die cruciaal zijn voor de ontwikkeling, de productie of het gebruik van die Russische militaire systemen, van luchtvaartgoederen en van wapens.
Het 14e sanctiepakket bevat beperkende maatregelen die gericht zijn op hoogwaardige sectoren van de Russische economie, zoals energie, financiën en handel.
De energierelelateerde maatregelen betreffen o.a. een verbod op het leveren van goederen, technologie of diensten aan LNG-projecten in aanbouw in Rusland, een verbod op de overlading van Russisch LNG via EU-havens.
Dit pakket bevat verder ook o.m.:
- Anti-omzeilingsmaatregelen
- Aanvullende vermeldingen van personen en entiteiten
- Aanvullende maatregelen voor de financiële sector
- Handel gerelateerde maatregelen met een verdere uitbreiding van de uitvoerbeperkingen voor producten voor tweeërlei gebruik en geavanceerde technologie, voor industriële goederen, een invoerverbod op helium en een invoerverbod op gestolen Oekraïense cultuurgoederen
- Vervoersmaatregelen (zowel luchtvaart als wegvervoer als maritiem transport)
- Maatregelen ter bescherming van intellectuele eigendomsrechten
- Maatregelen ter bestrijding van Russische inmenging
Als financiële sancties werden al meerdere pakketten van gerichte beperkende maatregelen goedgekeurd. Die sancties bestaan onder meer uit bevriezingsmaatregelen, het verbod om in bepaalde sectoren te investeren, leningen toe te staan en de import of export van bepaalde goederen te financieren, …
Uitgebreide informatie over de financiële alle sancties tegen Rusland vindt u op de website van de FOD Financiën.
Ijzer-en staalproducten
Vanaf 30 september 2023 is artikel 3 octies, lid 1 d) in voege getreden. Dit artikel legt invoerbeperkingen op voor ijzer- en staalproducten uit derde landen. Vanaf die datum is het verboden om de betrokken ijzer- en staalproducten direct of indirect in de Unie in te voeren of aan te kopen indien ze in een derde land zijn bewerkt met ijzer- en staalinputs van oorsprong uit Rusland. Meer informatie hierover vindt u op de website van de FOD Financiën.
Diamanten
De EU stelt een verbod in op de directe of indirecte invoer, aankoop of overbrenging van diamanten uit Rusland. Dat verbod geldt voor diamanten van oorsprong uit Rusland, diamanten die uit Rusland worden uitgevoerd, diamanten die door Rusland worden doorgevoerd en Russische diamanten die worden verwerkt in andere derde landen dan Rusland.
Het verbod geldt vanaf 1 januari 2024 voor niet-industriële natuurlijke en synthetische diamanten en voor diamanten juwelen, en omvat een geleidelijke invoering, vanaf 1 maart 2024 tot en met 1 september 2024, van een verbod op indirecte invoer van Russische diamanten die worden verwerkt in andere derde landen dan Rusland, met inbegrip van juwelen waarin diamanten van oorsprong uit Rusland zijn verwerkt. Het verbod op indirecte invoer wordt geleidelijk ingevoerd omdat het nodig is een passend traceerbaarheidsmechanisme op te zetten dat effectieve handhavingsmaatregelen mogelijk maakt en verstoringen voor marktdeelnemers tot een minimum beperkt.
Vanaf 1 maart 2024, zoals bepaald in artikel 3 septdecies, lid 3 en 4, verstrekken importeurs op het moment van invoer het bewijs van het land van oorsprong van de diamanten of producten waarin diamanten zijn verwerkt die voor de verwerking van het product in een derde land worden gebruikt.
Met ingang van 1 maart 2025 omvat het op traceerbaarheid stoelende bewijs een overeenkomstig certificaat waaruit blijkt dat de diamanten niet in Rusland worden gewonnen, verwerkt of geproduceerd.
Het 14e sanctiepakket bevat een verdere verfijning van het invoerverbod op Russische diamanten
De G7 heeft zich ingezet voor een internationaal gecoördineerd verbod op Russische diamanten om Rusland deze belangrijke bron van inkomsten te ontnemen.
Meer informatie over de sancties met betrekking diamant kan u vinden op de website van Antwerp World Diamond Center : https://www.awdc.be/en/G7
Verscherping van het olieprijsplafond
De Raad voert strengere nalevingsregels in voor een betere toepassing van het prijsplafond voor olie en om omzeiling tegen te gaan.
Verder zet ook dit twaalfde pakket verder in op de handhaving en maatregelen ter voorkoming van omzeiling. Het doorvoerverbod voor goederen en technologieën voor tweeërlei gebruik die vanuit de EU via Rusland naar derde landen worden uitgevoerd, wordt uitgebreid tot alle gevechtsgoederen.
Een overzicht van alle maatregelen en de wettelijke teksten van de besluiten en verordeningen vindt u op de sanctiekaart van de Europese Unie. Klik daar op Rusland en vervolgens op “info” in de pop-up voor meer details.
De website van de Europese Raad van de Europese Unie biedt meer informatie over de context van de verschillende maatregelen tegen Rusland.
Maatregelen tegen Wit-Rusland
Op 2 en 9 maart 2022 nam de Europese Unie bijkomende sancties tegen Wit-Rusland wegens de betrokkenheid bij de militaire agressie van Rusland in Oekraïne.
Sinds het begin van de militaire agressie in februari 2022 werden er in totaal al vijf sanctiepakketten uitgevaardigd door de Europese Unie tegenover Wit-Rusland:
2 maart 2022: 1ste pakket
9 maart 2022: 2e pakket
3 juni 2022: 3e pakket
27 februari 2023 4e pakket
3 augustus 2023: 5e pakket
29 juni 2024: 6e pakket
Het gaat onder andere over
- een verbod op de toegang tot het EU-luchtruim;
- een verbod op de uitvoer van wapens;
- een verbod op de verkoop of levering van bepaalde uitrusting, technologie of software
- een verbod op de invoer van minerale producten (olieproducten, aardgas…); kaliumchlorideproducten ("potas");
- houtproducten, cementproducten, ijzer- en staalproducten, rubberproducten;
- een uitbreiding van de financiële sancties tegen individuen en entiteiten;
- een Swift-verbod voor een aantal Wit-Russische banken;
- een verbod op transacties met de Russische Centrale Bank;
- een verbod voor Belarussische wegvervoerondernemingen om binnen de EU-goederen over de weg te vervoeren, ook als ze niet voor de EU bestemd zijn (tenzij enkele uitzonderingen);
- uitvoerverbod op vuurwapens en goederen met betrekking tot de de lucht- en ruimtevaartindustrie.
De sancties van 29 juni 2024 zijn gericht op handel, diensten, vervoer en het tegengaan van omzeiling. Een aantal van deze sancties zijn al eerder tegen Rusland getroffen en omvatten voor Wit-Rusland nu ook:
- een verbod op de uitvoer van goederen en technologieën voor tweeërlei gebruik, goederen voor de zeescheepvaart en luxegoederen naar Belarus
- een verbod op de invoer van goud, diamanten, helium, steenkool en minerale producten, waaronder ruwe olie, uit Belarus
- een verbod op het verlenen van bepaalde diensten
- een breder verbod op het vervoer van goederen over de weg binnen het grondgebied van de EU
- een vereiste voor EU-exporteurs om de "niet-naar-Belarusclausule" in toekomstige contracten op te nemen
- verdere maatregelen om omzeiling tegen te gaan
Hiermee worden de sancties tegen Wit-Rusland gealigneerd met de sancties die tegen Rusland al langer van kracht waren.
Een overzicht van alle maatregelen en de wettelijke teksten van de besluiten en verordeningen vindt u op de sanctiekaart van de Europese Unie. Klik daar op Wit-Rusland en vervolgens op “info” in de pop-up voor meer details.
De website van de Europese Raad van de Europese Unie biedt meer informatie over de context van de verschillende maatregelen tegen Wit-Rusland.
Informatie over de financiële sancties tegen Wit-Rusland vindt u op de website van de FOD Financiën.