België heeft de ambitie zich aan te sluiten bij de groep Europese landen die een voortrekkersrol spelen in de overgang naar duurzame vormen van productie en consumptie.
Het concept duurzame economie omvat drie pijlers: de economie, het sociale en het milieu. De omschakeling naar een nieuw model van duurzame groei die tegelijk bijdraagt tot economische en sociale vooruitgang, het milieu verbetert en de klimaatverandering bestrijdt, is een noodzaak.
Aangezien de natuurlijke hulpbronnen die ons ter beschikking staan beperkt zijn, moet bij het scheppen van waarde en het reageren op sociale noden ten volle rekening worden gehouden met de werking van de biosfeer.
Federaal actieplan circulaire economie
In december 2021 heeft de federale regering een "Federaal actieplan voor een circulaire economie 2021-2024" (PDF, 1.3 MB) aangenomen. Dat actieplan wil de kansen die de circulaire economie biedt in België grijpen op het vlak van innovatie, werkgelegenheid en concurrentievermogen en de positie van België op dat gebied bepalen. Dat plan, en de overgang naar een circulaire economie in het algemeen, heeft ook tot doel de klimaatverandering, het verlies aan biodiversiteit en de aantasting van het milieu tegen te gaan.
Met dat plan activeert de federale regering de hefbomen en bevoegdheden, zoals:
- het productbeleid,
- het consumentenbeschermingsbeleid,
- de overheidsopdrachten,
- het fiscaal beleid,
- het Plan voor Herstel en Veerkracht.
De federale staat zorgt ook voor samenhang met de werkzaamheden van de regio's en voor meer samenwerking tussen de bestuursniveaus en de beleidsterreinen.
Dat actieplan ligt in het verlengde van de routekaart van 2016 van de ministers Marghem en Peeters “Samen de economie doen draaien dankzij de circulaire economie in ons land”. Dat document groepeert 21 maatregelen om de innovatie te ondersteunen, de competitiviteit van ondernemingen te versterken en ons milieukapitaal op te waarderen.
Strategische visie op lange termijn
België heeft in 2013 een strategische visie aangenomen over duurzame ontwikkeling, die een antwoord wil bieden op de grote uitdagingen die met onze wijze van ontwikkeling tegen 2050 gepaard gaan. De strategische langetermijnvisie van de federale staat op duurzame ontwikkeling is door de regering goedgekeurd op 17 mei 2013.
De voorgestelde doelstellingen voor duurzame ontwikkeling voor de Belgische samenleving tegen 2050 zijn gegroepeerd in vier grote thema's:
- een samenleving die maatschappelijke verbondenheid bevordert (gezondheid, armoedebestrijding, werkgelegenheid);
- een samenleving die haar economie afstemt op de economische en sociale uitdagingen en op de uitdagingen voor leefmilieu (consumptie- en productiewijzen, voeding, energie, mobiliteit en vervoer);
- een samenleving die haar milieu spaart (klimaatveranderingen, natuurlijke hulpbronnen, binnen- en buitenlucht, biodiversiteit);
- een door de federale overheid ondersteunde samenleving die haar maatschappelijke verantwoordelijkheid opneemt (openbare macht en financiën, wetenschapsbeleid, ontwikkelingssamenwerking).
Het aantal uitdagingen is tegenwoordig zeer groot. De overgang naar een economie die doeltreffend omspringt met hulpbronnen vormt een onontbeerlijk element om een leefbaar milieu te waarborgen. Het is tegelijk een kans om de concurrentiekracht van onze ondernemingen, de tewerkstelling en de koopkracht van de consumenten te versterken.
België in de internationale context
Het Programma Duurzame Ontwikkeling van de Verenigde Naties
De bevolkingsexplosie, de klimaatveranderingen, de uitputting van grondstoffen, het verlies van de biodiversiteit vragen een op wereldvlak gecoördineerde reactie. De Verenigde Naties hebben op 25 september 2015 het Programma Duurzame Ontwikkeling tot 2030 (Agenda 2030) goedgekeurd. Dat programma bevordert een geïntegreerde aanpak van de verschillende dimensies van duurzame ontwikkeling en schuift 17 ontwikkelingsdoelstellingen en 169 subdoelstellingen naar voor. Die doelstellingen gelden voor alle landen wereldwijd en zijn trouwens onderling gekoppeld.
Om tot een werkelijke omvorming van onze manieren van produceren en consumeren te komen, worden de inspanningen om tot een circulaire economie te komen, voortgezet, zowel op Europees als op nationaal niveau. Circulaire economie is een economisch en industrieel systeem dat erop gericht is om producten, hun componenten en grondstoffen zo lang mogelijk in het systeem te laten circuleren en tegelijkertijd de kwaliteit van het gebruik ervan te waarborgen. Circulaire economie staat in dat opzicht lijnrecht tegenover de lineaire economie, die producten en grondstoffen afdankt op het einde van hun economische levenscyclus.
Actieplan voor een circulaire economie
De Europese Commissie heeft in december 2020 een ambitieus actieplan rond circulaire economie goedgekeurd voor een schoner en concurrerender Europa. Dat plan volgt het actieplan 2015 op. Het nieuwe actieplan voorziet in een reeks wetgevende, regelgevende en vrijwillige acties en besteedt bijzondere aandacht aan de als prioritair beschouwde sectoren. Het doel is om bedrijven en consumenten te helpen bij de overgang naar een sterkere en meer circulaire economie waarin de beschikbare middelen duurzamer worden gebruikt.
