Overheidsfinanciën

Begrotingssaldo: de ratio blijft ongunstig

In 2022 daalde het Belgische begrotingstekort, maar het bleef nog steeds boven de drempel van 3 % van het bbp dat als een buitensporig tekort wordt beschouwd.

Na een dieptepunt van -8,9 % van het bbp in 2020 zal het Belgische begrotingstekort geleidelijk dalen tot -5,4 % van het bbp in 2021 en -3,5 % in 2022. Ondanks de aanzienlijke verbetering van het begrotingssaldo na de coronacrisis, bleef het begrotingstekort onder aanzienlijke druk staan door nieuwe maatregelen die werden genomen als reactie op de energiecrisis en de Oekraïense crisis. Verschillende maatregelen probeerden de koopkracht van huishoudens te versterken, zoals de verlaging van de btw op elektriciteit en aardgas, de verlaging van de accijnzen op benzine en diesel en de uitbreiding van het sociale energietarief naar een bredere doelgroep. Er werden ook extra uitgaven gedaan voor humanitaire hulp aan Oekraïne en voor de opvang van vluchtelingen in België.

Het lagere begrotingstekort in 2022, een daling met 1,9 procentpunt op jaarbasis, is vooral toe te schrijven aan de intrekking van de tijdelijke steunmaatregelen in verband met het coronavirus en de versterking van de algehele economie. Die twee zaken droegen bij aan een verdere daling van de primaire uitgaven. De ontvangsten daalden daarentegen licht als gevolg van de maatregelen om de energieprijzen te verlagen.

Wat zijn de voornaamste uitgavencategorieën in België?

Volgens de classificatie van de overheidsuitgaven naar doel wordt de COFOG (Classification of the functions of government) ingedeeld in tien groepen, zoals geïllustreerd in het volgend infogram (Verdeling Belgische overheidsgaven in 2022).

In 2022 viel meer dan 50 % van de overheidsuitgaven in België onder twee dezelfde uitgavecategorieën. Zo zijn de helft van de overheidsuitgaven in feite uitgaven voor sociale bescherming (38,2 %) en voor gezondheid (15,3 %). De overige aanzienlijk grote categorieën zijn - algemeen bestuur, economische zaken en onderwijs – elk vertegenwoordigen ze een vergelijkbaar aandeel in de totale uitgaven, namelijk gemiddeld 12 % voor 2022. Huisvesting en gemeenschapsvoorzieningen zijn veruit de kleinste categorie, met een aandeel van uitgaven beperkt tot  0,7 %.

Evolutie van de overheidsuitgaven

Uit de meest recente gegevens blijkt dat de grootste toename voor België, in vergelijking met 2021, als een percentage van het totaal, de uitgaveposten “defensie” (+22,2 %), “recreatie, cultuur en religie” (+13,5 %) en “huisvesting en gemeenschapsvoorzieningen” (+10,5 %) zijn. Dit terwijl “economische zaken” een lichte daling kende (-0,6 %). De uitgaven met betrekking tot militaire hulp aan het buitenland zijn in 2022, niet onverwacht, met 88,6 % gestegen ten opzichte van het jaar voordien.

Daling van de schuldgraad

Na een stijging tot 111,8 % van het bbp in 2020 is de Belgische schuldratio gedaald tot 108,0 % van het bbp in 2021 en 104,3 % van het bbp in 2022. De daling van de schuldratio is wederom te danken aan de uitzonderlijk sterke nominale economische groei, en meer bepaald aan de prijscomponent ervan. De stijging van de binnenlandse inflatie, zoals gemeten door de bbp-deflator, vertaalt zich in een hogere noemer voor de schuldratio, waardoor de ratio in 2022 met 3,7 procentpunt daalt. Het niveau blijft echter hoog, 6,7 procentpunt hoger dan vóór de COVID-19-crisis en 13,3 procentpunt hoger dan het gemiddelde van de eurozone.

Onder onze drie belangrijkste handelspartners vertonen Duitsland en Nederland een cijfer van minder dan 100 % van het bbp, terwijl de Franse schuldgraad steeg naar 114,6 % in 2020, om dan af te nemen naar 112,9 % in 2021 en 111,8 % in 2022, waarmee het sinds 2020 zich boven het Belgische percentage bevindt.

Prognoses van het Belgische begrotingstekort

De prognose van de Europese Commissie (15 november 2023) raamt het Belgische begrotingstekort voor 2023 op 4,9 % van het bbp, wat lager is dan de vorige raming in mei 2023. Voor 2024 en 2025 voorspelt de Europese Commissie een begrotingstekort van respectievelijk 4,6 % en 5,0 %. De OESO (29 november 2023) voorspelt een tekort van 4,9 % van het bbp voor 2023, tegenover 4,8 % en 5,0 % voor respectievelijk 2024 en 2025.

De Europese Commissie raamt de schuldratio nu op 106,3 % van het bbp voor 2023 en voorspelt een stijging tot 106,4 % voor 2024 en 107,3 % voor 2025. De OESO voorspelt eveneens een stijging van de Belgische overheidsschuld over de verwachte periode tot 105,3 % van het bbp tegen 2023, 107,4 % tegen 2024 en 109,8 % tegen 2025.