Table of Contents
Op deze pagina staat een vereenvoudigd overzicht van de omgevings‑ en stedenbouwkundige vergunningen in het Vlaamse Gewest. Of u nu een operator of verantwoordelijke voor openbare werken bent, deze gids helpt u uw weg te vinden in de wereld van vergunningen en reglementeringen. Voor meer details kunt u de volledige versie van de vergunningen en reglementeringen voor elke sectie raadplegen.
Omgevingsvergunning
In Vlaanderen moet sinds het decreet van 25 april 2014 een omgevingsvergunning (ook ‘milieuvergunning’ genoemd) worden verkregen om bepaalde projecten, zoals stedenbouwkundige handelingen of de exploitatie van ingedeelde inrichtingen, uit te voeren, te exploiteren, te verkavelen of te wijzigen. Die vergunning is vereist voor specifieke stedenbouwkundige projecten en voor de exploitatie van ingedeelde inrichtingen van eerste of tweede milieuklasse.
Wettelijk kader
Het decreet van 25 april 2014 heeft bepaald dat bepaalde soorten projecten niet kunnen worden uitgevoerd zonder eerst een omgevingsvergunning te verkrijgen. Het gaat om stedenbouwkundige projecten en de exploitatie van ingedeelde inrichtingen of activiteiten.
Ingedeelde inrichtingen
Volgens artikel 5 van het decreet betreffende de omgevingsvergunning moet er een omgevingsvergunning worden verkregen voor de exploitatie van een ingedeelde inrichting of activiteit van de eerste of tweede klasse in België. De Vlaamse overheid onderscheidt drie categorieën van die inrichtingen of activiteiten. Die classificatie is beschikbaar in VLAREM II, een regelgevend Vlaams document.
Glasvezelkabels en antennes zijn niet geclassificeerd onder VLAREM II en vereisen dus geen vergunning of specifieke kennisgeving. VLAREM II legt echter milieuvoorwaarden vast voor niet-ingedeelde inrichtingen.
Voor vaste antennes die elektromagnetische golven uitzenden voor telecommunicatie, gelden specifieke regels. Die antennes moeten in bepaalde frequenties werken (tussen 100 kHz en 300 GHz) en de reglementering ervan varieert naargelang het gebruik (luchtvaart, openbaar vervoer, militair enz.).
Conformiteitsattest
Voor de exploitatie of verandering van een vast opgestelde zendantenne is een conformiteitsattest vereist volgens VLAREM II. De procedure om dat attest te verkrijgen is toegelicht in VLAREM II en in een ministerieel besluit van juli 2022. Eén attestaanvraag kan betrekking hebben op meerdere antennes. Er zijn uitzonderingen op die regel. Als een specifieke veiligheidszone kan worden vastgelegd of als de antenne gedurende het jaar minder dan een bepaalde drempelwaarde uitzendt, is een conformiteitsattest niet vereist. Maar in die gevallen moet het Departement Omgeving wel op de hoogte worden gebracht voordat de antenne wordt gebruikt.
Procedure
In het Vlaamse Gewest zijn er twee soorten procedures voor het verkrijgen van een omgevingsvergunning: een reguliere procedure en een vereenvoudigde procedure.
Vereenvoudigde procedure
- Over het algemeen voor projecten op aanwijzing van de Vlaamse overheid.
- Omvat ook stedenbouwkundige handelingen (artikel 13 van het decreet betreffende de omgevingsvergunning).
Uitsluitingen
- Geldt niet voor het oprichten of veranderen van gebouwen/structuren hoger dan 20 meter.
- Geldt niet voor het verhogen met meer dan vijf meter van structuren die al hoger zijn dan 20 meter.
Reguliere procedure
- Voor complexere projecten die niet onder de vereenvoudigde procedure vallen.
- Omvat projecten voor de bouw of wijziging van grote structuren (in overeenstemming met de zaken die uitgesloten worden van de vereenvoudigde procedure).
Voor elke vergunningsprocedure heeft de overheid 30 dagen om te controleren of het dossier volledig is. Als dat zo is, hangt de termijn af van de procedure: 105 dagen zonder advies van een omgevingsvergunningscommissie, 120 dagen met dit advies. Die termijn kan worden verlengd tot 60 dagen als een nieuw openbaar onderzoek nodig is nadat de aanvraag wordt gewijzigd. De totale termijn duurt niet langer dan 6 maanden na het aanvaarden van de aanvraag.
Deadlines
Voor elke vergunningsprocedure heeft de overheid 30 dagen om te controleren of het dossier volledig is. Als dat zo is, hangt de termijn af van de procedure: 105 dagen zonder advies van een omgevingsvergunningscommissie, 120 dagen met dit advies. Die termijn kan worden verlengd tot 60 dagen als een nieuw openbaar onderzoek nodig nadat de aanvraag wordt gewijzigd. De totale termijn duurt niet langer dan 6 maanden na het aanvaarden van de aanvraag.
Bevoegde instantie
De bevoegde autoriteit voor het verlenen van omgevingsvergunningen varieert naargelang het project. Tot de aangewezen overheden behoren: het college van burgemeester en schepenen, de deputatie, de Vlaamse overheid en de gewestelijke omgevingsambtenaar. Vlaamse projecten, bepaald door de Vlaamse overheid, worden over het algemeen gecontroleerd door de Vlaamse overheid en de gewestelijke omgevingsambtenaar. Die projecten omvatten de installatie van pylonen of masten voor antennes en Points of Presence wat betreft bepaalde afmetingen en plaatsingen. In die gevallen is de gewestelijke omgevingsambtenaar vaak de bevoegde autoriteit. De beslissingen van die ambtenaar kunnen alleen worden aangevochten in beroep bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen, zonder mogelijkheid van een georganiseerd administratief beroep.
Aanvraag
Aanvragen voor omgevingsvergunningen voor installaties zoals masten/pylonen moeten online gebeuren. De Vlaamse overheid heeft een online portaal opgericht (https://www.omgevingsloketvlaanderen.be/ om dit proces te vergemakkelijken. Hier kunnen aanvragers de formulieren en bijlagen vinden die ze nodig hebben voor hun vergunningsaanvraag.
Prijs
Er is een dossiertaks voor projecten die de goedkeuring van de Vlaamse overheid of de gewestelijke omgevingsambtenaar vereisen. Die taks geldt voor projecten betreffende openbare infrastructuur voor communicatienetwerken, inclusief de installatie van masten/pylonen en Points of Presence. Het bedrag is 500 euro voor een reguliere vergunningsprocedure (zoals voor het plaatsen van masten/pylonen) en 100 euro voor een vereenvoudigde procedure (zoals voor Points of Presence, afhankelijk van de grootte en plaatsing).
Voor vaste zendantennes moet online een conformiteitsattest worden aangevraagd met specifieke informatie. De vergoeding voor dit attest varieert van 104,72 euro tot 279,27 euro, afhankelijk van het type mast. Meer informatie kan worden verkregen via verschillende e-mailadressen voor het conformiteitsattest, bouwvergunningen en algemene vragen over omgevingsvergunningen.
Meer informatie over de omgevingsvergunning
Stedenbouwkundige vergunning
Desbetreffende werken
Antennes en pylonen
Volgens de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening worden deze structuren beschouwd als gebouwen en is er een stedenbouwkundige vergunning vereist. Er zijn uitzonderingen in bepaalde gevallen, zoals het vervangen van een toegestane pyloon of mast door een andere van dezelfde hoogte of lager, op voorwaarde dat die op dezelfde locatie of in de nabijheid wordt geïnstalleerd.
Voor antennes zijn er specifieke uitzonderingen voor installaties binnen of op bestaande gebouwen, of op toegestane pylonen, op voorwaarde dat er bepaalde hoogte‑ en esthetische beperkingen gelden. Er gelden echter aanvullende beperkingen in de buurt van beschermde monumenten, archeologische sites of historische landschappen, waarvoor een afzonderlijke toestemming vereist is.
Ondergrondse kabels
Volgens artikel 4.1.1, 3° van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening (VCRO) vallen kabels onder de ruime definitie van een “constructie”. Bij gebrek aan een specifieke uitzondering is voor die handelingen een vergunning vereist.
Artikel 10, 4° van het vrijstellingsbesluit bepaalt dat bepaalde ondergrondse infrastructuren en openbare aansluitingen op het openbaar domein vrijgesteld zijn van de vergunningsplicht. Die vrijstelling geldt echter niet voor private grond achter de rooilijn, met uitzondering van “gebruikelijke ondergrondse constructies” in overeenstemming met artikel 2.1, 1° van de VCRO, op voorwaarde dat ze zich niet in een achteruitbouwstrook bevinden. Die strook wordt gedefinieerd als de ruimte tussen de rooilijn (grens tussen openbaar en privaat domein) en de woning.
Het leggen van kabels onder een achteruitbouwstrook is mogelijk niet vrijgesteld van een stedenbouwkundige vergunning. Het is raadzaam dit na te vragen bij de Vlaamse overheid. Als er geen vrijstelling wordt verleend, is er volgens de Vlaamse Wegcode voor werken in de achteruitbouwstrook toelating nodig van de wegbeheerder.
Gevelkabels
Artikel 12.4, paragraaf 1, van het vrijstellingsbesluit in Vlaanderen staat toe dat communicatiekabels aan de buitenkant van bestaande gebouwen worden geïnstalleerd zonder stedenbouwkundige vergunning, op voorwaarde dat ze dezelfde kleur hebben als de gevel of een neutrale, onopvallende kleur en niet boven het gebouw of de constructie uitsteken. Er is wel een stedenbouwkundige vergunning nodig voor gebouwen die nog niet gebouwd zijn of om kabels te bevestigen aan structuren die geen gebouwen zijn.
Bovendien kunnen kabels die aan de buitenkant van woningen worden geïnstalleerd, worden vrijgesteld van een stedenbouwkundige vergunning krachtens artikel 2.1, 14° van de VCRO, dat betrekking heeft op “gebruikelijke constructies” zoals ventilatiebuizen en airco's. Die vrijstelling geldt ook voor andere gebouwen dan woningen, in overeenstemming met artikel 3.1, 10° van de VCRO.
Wat betreft gebouwen die beschermd zijn als historisch monument of beschermd cultuurhistorisch landschap is echter een speciale toelating van het agentschap Onroerend Erfgoed vereist voor de installatie of wijziging van bovengrondse nutsvoorzieningen en leidingen, in overeenstemming met artikel 6.2.4, 5°, a) en 6.2.6, 1° van het onroerenderfgoeddecreet.
Voor netwerkoperatoren is er een procedure om collectief toelatingen aan te vragen voor alle beschermde monumenten in een bepaald projectgebied, wat vergemakkelijkt wordt door Richtlijn 2014/61/EU inzake maatregelen ter verlaging van de kosten van de aanleg van elektronischecommunicatienetwerken met hoge snelheid. Tot slot moet elke installatie of wijziging van bovengrondse nutsvoorzieningen en leidingen aan of in beschermde stads‑ en dorpsgezichten worden gemeld aan het college van burgemeester en schepenen van de gemeente.
Kabels op palen
De installatie van palen voor het plaatsen van kabels op het openbaar domein is over het algemeen vrijgesteld van de stedenbouwkundige vergunning. Die vrijstelling geldt volgens het “Zakboekje Ruimtelijke Ordening 2023” en artikel 10, 5° van het vrijstellingsbesluit voor bovengrondse constructies zoals verlichtings‑ en elektriciteitspalen. Daaruit kan worden afgeleid dat palen voor kabels ook onder die vrijstelling vallen wanneer ze op het openbaar domein worden geplaatst. De installatie van dergelijke palen op privéterrein valt echter niet onder die vrijstelling en vereist dus een stedenbouwkundige vergunning.
Points of Presence
Points of Presence zijn structuren die lijken op elektrische cabines en zo groot zijn dat er paar mensen in kunnen werken. De noodzaak van een stedenbouwkundige vergunning voor die Points of Presence hangt af van hun grootte. Als ze zich op openbaar domein bevinden en niet hoger zijn dan 5 meter en niet groter zijn dan 30 kubieke meter, zijn ze vrijgesteld van omgevingsvergunningen volgens artikel 10, 6° van het vrijstellingsbesluit. Als de Points of Presence zich echter buiten het openbaar domein bevinden of groter zijn dan die afmetingen, is een vergunning vereist.
Aanvraagprocedure
In Wallonië vormen het Wetboek van Ruimtelijke ontwikkeling (Code du Développement Territorial - CODT) en de besluiten van de Waalse regering de rechtsgrond voor de stedenbouwkundige vergunning.
Bevoegde instantie
De vergunningsaanvraag moet worden ingediend bij het college van de desbetreffende gemeente, ofwel bij de gemachtigd ambtenaar in bepaalde specifieke gevallen.
Deadlines
De termijnen voor het verkrijgen van een antwoord op de vergunningsaanvraag verschillen naargelang de aard van het project en kunnen oplopen tot 90 dagen.
Kosten
Er zijn geen kosten op gewestniveau maar er kunnen administratieve gemeentelijke kosten en erelonen van de architect van toepassing zijn.
Meer informatie over de stedenbouwkundige vergunning
Signalisatievergunning
Krachtens het koninklijk besluit van 1 december 1975 is een vergunning vereist voor het plaatsen van tijdelijke signalisatie en markeringen op de openbare weg.
De regels voor het verkrijgen van die vergunning zijn vastgelegd in de decreten van 2014 en 2016. De Code voor infrastructuur‑ en nutswerken, die sinds 2018 van kracht is, biedt aanvullende richtlijnen voor werken op gemeentewegen en verduidelijkt de afspraken tussen gemeenten en nutsbedrijven. De Code geeft gemeenten de mogelijkheid om voorwaarden vast leggen voor vergunningen om overlast te beperken.
Nutsbedrijven kunnen een jaarvergunning krijgen voor signalisatie, waardoor ze niet voor elk project een aparte vergunning hoeven aan te vragen. Die vergunning is een jaar geldig voor werkzaamheden die geen invloed hebben op het verkeer en voor dringende werkzaamheden.
Voor grondwerken op de openbare weg moet de verantwoordelijke persoon een vergunning vragen bij de gemeente via een elektronisch loket of via het GIPOD als de gemeente geen eigen loket heeft. Voor gewestwegen wordt de aanvraag ingediend bij het Agentschap Wegen en Verkeer, behalve voor autosnelwegen, waarvoor de regels anders zijn. De vergunningsaanvraag moet een signalisatieplan omvatten en de periode van de werken vermelden, zoals bepaald in het besluit van 9 december 2016.
Deadlines
- Voor werkzaamheden van categorie 1 en 2: de gemeente heeft een maand de tijd om te antwoorden.
- Voor werkzaamheden van categorie 3 en abonnementaansluitingen: het antwoord moet binnen de vijf werkdagen worden gegeven.
Kosten
- Gemeenten kunnen een vergoeding vragen voor de signalisatievergunning, vaak in de vorm van een vast bedrag.
- Het kan moeilijk zijn om die vergoedingen te onderscheiden van de vergoedingen voor het gebruik van de openbare ruimte.
Meer informatie over de signalisatievergunning
Werven en werkzaamheden (GIPOD)
Het Generiek Informatieplatform Openbaar Domein (GIPOD) is een online platform dat werd opgericht om informatie te centraliseren en te delen over het gebruik van en de werkzaamheden op het openbaar domein in het Vlaamse Gewest. Het is voornamelijk bedoeld om de hinder door grondwerken te minimaliseren door de coördinatie tussen de verschillende projecten te verbeteren en het publiek te informeren over verwachte hinder en omleidingen.
Wettelijk kader
Het GIPOD werd opgericht door het decreet van 4 april 2014 houdende de uitwisseling van informatie over een inname van het openbaar domein in het Vlaamse Gewest. Dit decreet bepaalt dat grondwerken waarvoor openbare wegen moeten worden opengebroken, moeten worden geregistreerd in het GIPOD.
Doelstellingen
Dankzij het GIPOD kunnen werven worden gecoördineerd om conflicten en overlappingen tussen geplande werkzaamheden te beperken.
Toelating vragen voor werven
Grondwerken die een impact hebben op de openbare weg moeten worden geregistreerd in het GIPOD. Ook projecten die een aanzienlijk beslag leggen op het openbaar domein moeten worden geregistreerd.
Uitzonderingen
Bepaalde werken, zoals boringen en sonderingen voor geotechnische of milieustudies, zijn vrijgesteld van registratie.
Termijnen en kosten
- De registratietermijnen variëren naargelang de categorie van de werkzaamheden:
- Categorie 1: 2 tot 6 maanden vóór de start van de werkzaamheden.
- Categorie 2: 4 weken op voorhand.
- Categorie 3: de werkdag vóór de start van de werkzaamheden.
De kosten kunnen variëren naargelang de aard van de werkzaamheden en de vereisten van de gemeente.
Meer informatie over werven en werkzaamheden
Gebruik van openbare wegen
Openbare diensten moeten een vergunning krijgen om werken uit te voeren op het openbaar domein. Die toelating verschilt naargelang het gaat om werken op gemeente‑ of gewestwegen.
Gemeentewegen
- Steden en gemeenten hebben specifieke regels voor het verlenen van vergunningen voor openbare werken.
- Sommige steden, zoals Antwerpen en Gent, hebben hun eigen codes en vergunningssystemen.
- Werkzaamheden worden ingedeeld in verschillende categorieën en voor sommige categorieën zijn specifieke vergunningen nodig.
- Er zijn specifieke voorwaarden voor het verkrijgen van een vergunning, zoals termijnen voor het uitvoeren van de werkzaamheden en beperkingen op de locatie ervan.
- Aanvragen kunnen individueel of numeriek gegroepeerd zijn.
- Er zijn termijnen voor de goedkeuring van de aanvragen.
Gewestwegen
De toegang voor werkzaamheden op gewestwegen en autosnelwegen wordt geregeld door specifieke reglementeringen.
Vergunningen zijn vereist voor het privégebruik van het openbaar domein in die zones.
Werkzaamheden worden gecategoriseerd, met specifieke voorwaarden voor elke categorie.
Aanvragen moeten digitaal worden ingediend en er zijn deadlines voor de goedkeuring ervan.
Kosten
- Er zijn kosten verbonden aan het gebruik van de openbare ruimte, die variëren naargelang het type en de locatie van de werken.
- Er kunnen zowel vaste als variabele vergoedingen worden gevraagd.
Meer informatie over het gebruik van openbare wegen
Kabels en leidingen (KLIP)
Het KLIP is een elektronisch systeem voor het toegankelijk maken en delen van informatie over kabels en leidingen. Het is bedoeld om milieu‑ en economische schade en gezondheids‑ en veiligheidsrisico's te voorkomen die worden veroorzaakt door grondwerkzaamheden die kabels en pijpleidingen beschadigen. Het vergemakkelijkt de uitrol van elektronische-communicatienetwerken met hoge snelheid.
Hoe werkt KLIP?
- Het Kabel‑ en Leidinginformatieportaal (KLIP) is een platform dat wordt beheerd door een vzw, waaronder verschillende operatoren zoals Elia (transmissienet voor elektriciteit) en andere kabel‑ en leidingbeheerders.
- Dit platform centraliseert informatie over ondergrondse infrastructuren om grondwerken te helpen plannen. Het definieert ook een ‘beschermde zone’ rond de transmissie-installaties. Voor werkzaamheden in die zone is een speciale raadpleging vereist.
Verplichtingen
- Kabelbeheerders moeten zich registreren bij het KLIP voor ze kabels en leidingen gaan beheren in Vlaanderen.
- Ze moeten de desbetreffende gebieden (waar ze kabels/leidingen beheren) registreren en updaten in het KLIP.
- Iedereen die grondwerken uitvoert in Vlaanderen moet minstens 40 werkdagen op voorhand een plan aanvragen via het KLIP.
- Die verplichting geldt niet in geval van overmacht, bij handmatige werkzaamheden of op privédomeinen als de situatie van de kabels/leidingen gekend en ongewijzigd is.
Termijnen en kosten
- De werken kunnen pas beginnen nadat de nodige informatie is ontvangen als antwoord op de planaanvraag. Er wordt een vergoeding van € 5 gevraagd als het aangevraagde gebied niet groter is dan 200 meter.
- De planaanvragen worden verwerkt door het Agentschap Digitaal Vlaanderen.
