Table of Contents
De Europese verordening inzake artificiële intelligentie of “AI Act” (EU 2024/1689) is het eerste uitgebreide alomvattende rechtskader voor AI ter wereld. Die horizontale verordening d.w.z. die transversaal van toepassing is op meerdere sectoren of activiteitsgebieden, werd formeel aangenomen op 21 mei 2024 en trad in werking op 1 augustus 2024. Twee jaar later wordt hij van kracht, behalve enkele bepalingen die al vroeger of later van toepassing zijn.
Met die verordening wil de Europese Unie (EU) een voortrekkersrol spelen in de ontwikkeling van veilige, betrouwbare en ethische AI. Het doel van de AI Act is drieledig:
- de ontwikkeling, het in de handel brengen, het in gebruik stellen en het gebruik van artificiële intelligentiesystemen in de EU verzekeren, in overeenstemming met de waarden van de EU;
- de introductie van mensgerichte en betrouwbare AI bevorderen en de bescherming garanderen van de gezondheid, de veiligheid en de grondrechten van burgers tegen de mogelijke risico's van AI;
- innovatie op het gebied van AI ondersteunen, met name voor kmo’s.
De verordening heeft grote gevolgen voor
- publieke en private spelers, zowel binnen als buiten de EU, die een AI‑systeem voor een specifiek doel of gebruik in de Unie op de markt brengen, in gebruik stellen of gebruiken;
- het gebruik in de EU van de resultaten die een AI‑systeem genereert (zelfs als de aanbieder of gebruiksverantwoordelijke in een derde land is gevestigd).
De AI Act volgt een risicogebaseerde aanpak: hoe hoger de risico's van een AI‑systeem, hoe strenger de regels. Er zijn vier risiconiveaus:
- minimale risico's
- beperkte of transparantierisico's
- hoge risico's
- onaanvaardbare risico's
Voor de laatste drie categorieën introduceert de AI Act regels en verplichtingen, terwijl AI‑systemen met een minimaal risico niet onderworpen zijn aan specifieke verplichtingen, maar de gedragscodes vrijwillig kunnen naleven.
Verder bevat de AI Act ook regels over ”generatieve AI”. Meer en meer AI‑modellen voor algemene doeleinden of “general purpose AI models” (GPAI‑modellen) worden geïntegreerd in AI‑systemen. De generatieve taalmodellen GPT-4 en LaMDA zijn bijvoorbeeld geïntegreerd in de chatbots ChatGPT en Gemini, en andere modellen, zoals Dall-E, maken ook het genereren van beelden mogelijk. Die GPAI‑modellen kunnen worden gebruikt voor verscheidene taken en kunnen leiden tot “systeemrisico's”, risico's op grootschalige schade door de meest geavanceerde modellen. De verordening introduceert daarom specifieke transparantieverplichtingen voor de aanbieders van GPAI‑modellen.
De AI Act bevat ook belangrijke maatregelen om innovatie te ondersteunen, met name de invoering van AI‑testomgevingen voor regelgeving (“AI regulatory sandboxes”). Die bieden een gecontroleerde omgeving om een innovatief AI‑systeem te ontwikkelen, te trainen of te testen voor een beperkte periode en onder begeleiding van een toezichthouder. Daarnaast wordt in een aantal bepalingen rekening gehouden met de specifieke belangen en behoeften van kmo’s en start -ups. Tegelijkertijd heeft de Commissie het AI‑pact gelanceerd. Dat moedigt AI‑aanbieders aan om te anticiperen op de naleving van de belangrijkste verplichtingen van de AI Act en ondersteunt hen daarin.
Wat governance en sancties betreft, introduceert de AI Act een complex governancekader met uitvoerings‑ en handhavingsbevoegdheden op twee niveaus:
- op Europees niveau, met de oprichting van onder andere het AI‑bureau (“AI Office”) en de AI‑board (“AI Board”), en
- op nationaal niveau, met de aanstelling van bevoegde nationale autoriteiten.
De niet-naleving van de AI Act kan leiden tot zware sancties in de vorm van boetes tot 35 miljoen euro of 7 % van de wereldwijde omzet.
In België is de FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie verantwoordelijk voor de algemene coördinatie van de implementatie van de AI Act.
