Ambachtslieden

Glasblazers, juweliers, restaurateurs van antieke objecten, banketbakkers, bloemisten …  vele honderden mensen zetten dagelijks hun vaardigheden en kunnen in voor hun ambacht.

Wat is een ambachtsman of -vrouw?

Een ambachtsman of -vrouw is volgens de wet van 19 maart 2014 "een natuurlijk persoon of een rechtspersoon actief in de productie, de transformatie, de reparatie, de restauratie van voorwerpen, de levering van diensten waarvan de activiteiten in essentie betrekking hebben op manuele aspecten, op een authentiek karakter, en die een zekere kennis ontwikkelen gericht op kwaliteit, traditie, creatie of innovatie."

De wettelijke erkenning als ambachtsman of -vrouw moet u aanvragen bij de Commissie Ambachtslieden van de FOD Economie. Daarbij moet u aan bepaalde voorwaarden voldoen:

• ingeschreven zijn bij de Kruispuntbank van Ondernemingen (KBO);
• minder dan 20 werknemers hebben;
• een activiteit uitoefenen die in overeenstemming is met de wettelijke definitie van het statuut van de ambachtslieden;
• de manuele en authentieke aard van het werk en de bijbehorende knowhow aantonen.

Het ambachtenregister (FOD Economie)

De gegevens op deze pagina zijn afkomstig uit de aanvragen bij de Commissie en uit het ambachtenregister. Dat register bevat de hoofdkenmerken van de personen (natuurlijke of rechtspersonen) die een wettelijke erkenning als ambachtspersoon hebben gekregen (naam, adres, activiteitensector ...) en die aan de oorspronkelijke voorwaarden blijven voldoen. Zo wordt een erkende ambachtsman of -vrouw die zijn of haar activiteit beëindigt (of niet langer bij de KBO is ingeschreven), niet meer in het register opgenomen.

De gender van ambachtslieden in het kader van een rechtspersoon is niet bekend.

De economische sector van de ambachtsman/-vrouw is afkomstig van een nomenclatuur van economische activiteiten eigen aan het ambachtenregister. Die nomenclatuur splitst het universum van de economische activiteiten op in 17 rubrieken (hout, keramiek, muziek, papier, steen, voedingsproducten, glas ...). De toekenning van de economische sector vindt plaats op het moment van de wettelijke erkenning.

Ongeveer 2.000 actieve erkende ambachtslieden in België

Sinds de inwerkingtreding van de wet in juni 2016 heeft de FOD Economie op 31 december 2023 2.231 ambachtslieden wettelijk erkend (volgens de definitie van de Commissie Ambachtslieden), maar slechts 2.067 van hen zijn nog steeds actief en ingeschreven in het ambachtenregister). Indien alleen wordt gekeken naar de actieve erkende ambachtslieden, d.w.z. de ambachtslieden die in het register zijn ingeschreven, neemt dat aantal sinds 2016 onafgebroken toe, maar het jaarlijkse groeipercentage daalde geleidelijk is in de periode 2016-2022: 51,1 % in 2017, 16,3 % in 2020 en 0,6 % in 2022. In 2023 is de stijging echter weer gestegen met 16 %. De sterke stijging in 2017 met 51,1 % is te verklaren door de inwerkingtreding van de wet in juni 2016 en de stijging in 2023 door de golf van massale vernieuwingen van erkenningen na het verstrijken ervan na een periode van zes jaar.

Iets meer dan de helft van die ambachtslieden die actief zijn woont in het Waals Gewest: 1.102 (53,3 %) op 31 december 2023 tegenover 809 (39,2 %) in Vlaanderen en 155 (7,5 %) in Brussel. Vóór de gezondheidscrisis wegens COVID-19, waren er daarentegen meer ambachtslieden in Vlaanderen dan in de twee andere gewesten: 651 (47,7 %) op 31 december 2019 tegenover 635 (46,5 %) in Wallonië en 78 in Brussel (5,7 %).

De ambachtsvrouwen in natuurlijk persoon (726 vrouwen op 31 december 2023, of 35,1 %) zijn iets talrijker dan ambachtelijke ondernemingen (rechtspersonen en vennootschappen zonder rechtspersoonlijkheid) (706 ondernemingen, of 34,2 %) en ambachtsmannen in natuurlijk persoon (630, of 30,4 %) rekening houdend met het feit dat het geslacht van de bestuurders van ambachtelijke ondernemingen niet bekend is.

Sinds de inwerkingtreding van de wet in juni 2016, bedroeg het aantal erkenningen in het ambachtsregister steeds meer dan 200 ambachtslieden per jaar. Daarnaast doen zich wel twee uitzonderlijk hoge inschrijvingsperioden voor:

• het jaar 2016, dat komt overeen met het begin van de maatregel,
• de jaren 2022 en 2023, deze jaren omvatten namelijk de eerste massale vernieuwingen van erkenningen die in 2016 en 2017 verkregen werden (de erkenning wordt slechts voor zes jaar toegekend).

De wijziging van het aantal erkende actieve ambachtslieden wordt gekenmerkt door vier periodes:

1. de jaren 2016 tot 2018 met sterke inschrijvingen van natuurlijke personen in Vlaanderen en Wallonië,
2. de jaren 2019 tot 2021 waar de inschrijvingen dalen,
3. het jaar 2022 waar enkel het aantal Waalse ambachtslieden toeneemt.
4. Het jaar 2023 waar de inschrijven opnieuw stijgen, met name in Wallonië bij ambachtslieden en ondernemingen.

De tegenstrijdige wijziging tussen de gewesten kan op verschillende manieren worden verklaard: in Vlaanderen bestaat er ook een concurrerend ambachtelijk label, "Handmade in Belgium" genaamd, en het actieplan "ambachtslieden" van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, dat eind 2022 is gelanceerd, promoot het federale label, op dezelfde manier als andere initiatieven in Wallonië (IFAPME, UCM...). 

Op 31 december 2023 waren de ambachtslieden vooral in zes Waalse en Vlaamse provincies gevestigd met 68,2 % van het totaal:

• Luik (293 ambachtslieden, 14,2 %),
• Henegouwen (261 ambachtslieden, 12,6 %),
• Namen (260 ambachtslieden, 12,6 %),
• Oost-Vlaanderen (215 ambachtslieden, 10,4 %),
• West-Vlaanderen (190 ambachtslieden, 9,2 %), 
• Antwerpen (190 ambachtslieden, 9,2 %).

De ambachtslieden concentreren zich voornamelijk in zeven bedrijfstakken met 72,2 % van het totaal:

1. voedingsproducten (567 ambachtslieden, 21,2 %),
2. meubelen en binnenhuisdecoratie (312 ambachtslieden, 11,7 %),
3. textiel, leder en mode (278 ambachtslieden, 10,4 %),
4. hout (266 ambachtslieden, 9,9 %)
5. luxegoederen (187 ambachtslieden, 7 %),
6. keramiek (184 ambachtslieden, 6,9 %),
7. bouw, herstelling en renovatie (136 ambachtslieden, 5,1 %).

De Waalse ambachtslieden zijn talrijker dan de twee andere gewesten voor alle bedrijfstakken, met uitzondering van luxegoederen, muziek, glas, bouw en metaal, waarin de Vlaamse ambachtslieden talrijker waren met respectievelijk 55,9 %, 54,2 %, 51,6 %, 47,8 % en 47,2 % van de ambachtslieden.

De ambachtelijke ondernemingen (rechtspersonen en vennootschappen zonder rechtspersoonlijkheid) zijn talrijker dan natuurlijke ambachtslieden in de bedrijfstakken bouw, herstelling en renovatie (61,8 %), mechanica (57,7 %), voedingsproducten (57 %)en steen (51,4 %).

Ambachtsvrouwen (natuurlijk persoon) zijn sterker vertegenwoordigd dan de ambachtsmannen en ambachtelijke ondernemingen in de bedrijfstakken keramiek (69,6 %), textiel, leder en mode (66,7 %), papier (62,9 %), grafische kunsten (53 %) en luxegoederen (52,9 %).

Ambachtsmannen (natuurlijk persoon) zijn in de meerderheid ten opzichte van de ambachtsvrouwen en ambachtelijke ondernemingen in de bedrijfstakken muziek (70,8 %), metaal (57,4 %) en hout (54,5 %).