Table of Contents
De regering (2021-2024) heeft zich ertoe verbonden om de overheidsopdrachten toegankelijker te maken voor de kmo’s, met name via ethische, sociale en milieuclausules, maar ook door het bewustzijn van de aanbesteders te vergroten en door de administratieve lasten rond overheidsopdrachten te verminderen.
Het federale gemeenschappelijke actieplan is gericht op de bevordering van de toegang van kmo’s tot overheidsopdrachten. Het werd uitgewerkt door eerste minister Alexander De Croo, minister van Ambtenarenzaken Petra De Sutter en minister van Zelfstandigen en Kmo’s David Clarinval.
Het plan bevat eveneens een luik gewijd aan de verbetering van de monitoring van de kmo-participatie aan overheidsopdrachten.
Waarom is het belangrijk de toegang tot overheidsopdrachten voor de kmo’s te bevorderen?
België is een land van kmo’s: zij vormen 99,8% van het ondernemingslandschap en staan in voor 68,8% van de werkgelegenheid. 94,6 % van die kmo’s zijn micro-ondernemingen.
De professionele en interprofessionele organisaties waarschuwen de overheden al meerdere jaren, met name via de Commissie Overheidsopdrachten, over de moeilijkheden die kmo’s ondervinden bij de toegang tot overheidsopdrachten, zowel federaal als gewestelijk of op gemeenschapsniveau.
Tegelijk volgen de overheidsdiensten, waaronder de FOD BOSA, de FOD Economie en de FOD Kanselarij, die thematiek van dichtbij op, en dat onder meer in het kader van hun missie en van een aantal verplichtingen over het monitoren van de kmo-participatie bij overheidsopdrachten.
De voornaamste vastgestelde obstakels voor de toegang van kmo’s tot overheidsopdrachten zijn:
- de aanzienlijke administratieve lasten,
- de te lange betaaltermijnen,
- het gebrek aan informatie of kennis (kmo’s en overheden), en
- de te complexe overheidsopdrachten.
Om die uitdagingen aan te gaan, heeft de federale regering, in 2018, de federale aanbestedende overheden voorzien van een charter “toegang van kmo’s tot overheidsopdrachten” dat elke onderneming gelijke kansen wenst te bieden bij de participatie aan opdrachten. Het charter handelt onder meer over:
- een gepaste bekendmaking van opdrachten,
- de gunning op basis van de economisch meest voordelige offerte,
- een adequate bescherming van de rechten op intellectuele eigendom,
- proportionaliteit bij selectiecriteria, en
- de verdeling van de opdrachten in percelen.
Het federale aankoopbeleid (FOD BOSA) stuurt de uitvoering ervan.
Hoe de participatie van kmo’s aan overheidsopdrachten evalueren?
Eerst en vooral moeten de meetinstrumenten verbeterd worden om te beschikken over meer volledige en precieze informatie over de participatie van kmo’s aan overheidsopdrachten, met name in functie van de ondernemingsgrootte van de participerende ondernemingen en de waarde van de opdrachten.
Daarnaast geeft een eerste, verkennende analyse van de kmo-participatie bij federale overheidsopdrachten voor de periode 2015-2019 aan dat:
- het aandeel micro- en kleine ondernemingen in het aantal verzonden offertes gedaald is tussen 2015 en 2019, en dat terwijl het jaarlijkse totale aantal overheidsopdrachten en verzonden offertes net sterk is toegenomen tussen 2015 en 2019;
- het gemiddelde aantal verzonden offertes daalt bij de micro-onderneming, stabiel blijft voor de kleine onderneming en sterk stijgt bij de middelgrote en grote onderneming.
Die cijfers vragen een reactie van de overheid. Bovendien merkt het rapport op dat de beschikbare data over overheidsopdrachten serieuze hiaten vertoond. Zo wordt onder meer het ondernemingsnummer, noodzakelijk voor de berekening van de ondernemingsgrootte, niet systematisch geregistreerd en wordt maar voor een beperkt deel van de opdrachten gegevens over de begunstigde onderneming verzameld.
Het rapport roept dan ook op tot de ontwikkeling van een structurele en kwaliteitsvolle monitoring van overheidsopdrachten en tot een evaluatie van het federale aankoopbeleid dat de principes van het charter “toegang van kmo’s tot overheidsopdrachten” moet toepassen. Die twee acties maken deel uit van het actieplan.
Overheidsopdrachten als spil van het plan voor Herstel-en Veerkracht
Het plan voor Herstel- en Veerkracht (PHV) benadrukt de opportuniteit bij de Belgische situatie inzake overheidsinvesteringen. Het herstel van onze economie is een kans om de overgang van ons land naar meer duurzame, slimme en inclusieve groei te versnellen, en tegelijk onze sociale, economische en klimaatbestendigheid te versterken. Overheidsopdrachten spelen een cruciale rol in het succes van deze aanpak.
Het PHV legt ook de nadruk op het belang van het verminderen van administratieve en reglementaire lasten en vraagt dat er reële inspanningen worden geleverd om de inefficiëntie van de overheidsopdrachten en de beperkte deelname van kmo’s aan aanbestedingsprocedures aan te pakken, en dat in een context van het versnellen van de digitalisering van de overheidsdiensten.
Om die laatste doelstelling te behalen, baseert het PHV zich op een nieuw e-procurementplatform voor het plaatsen en toekennen van overheidsopdrachten. In die context wordt de nadruk ook gelegd op:
- de noodzaak om het huidige federale aankoopmodel aan te passen,
- de aanbestedende overheden te ondersteunen,
- de manier van werken te vereenvoudigen en te digitaliseren, en
- de aankopers verder op te leiden en hen hierover proactief te informeren.
Die doelstellingen worden geconcretiseerd via het gemeenschappelijke actieplan ter bevordering van de toegang van kmo’s tot overheidsopdrachten.
Welke zijn de doelstellingen van het gemeenschappelijk actieplan?
Dat actieplan wil heel concreet de relaties verbeteren tussen de Belgische kmo’s en de aanbestedende overheden.
De doelstelling van de bevordering van de toegang van kmo’s tot overheidsopdrachten zal worden bereikt door tussen de kmo’s en de aanbestedende overheden te zorgen voor meer transparantie, een grotere soepelheid, een betere kennis van de regels en goede praktijken, en door meer vertrouwen tot stand te brengen tussen deze potentiële partners.
De acties die geïdentificeerd werden om dat te bereiken, beogen:
- het efficiënter maken van overheidsopdrachten en dat zowel voor de opdrachtnemer als -gever;
- meer transparantie in alle stadia van de aanbestedingsprocedure, met het oog op betere informatie voor de economische operatoren en een gezondere mededinging;
- een vereenvoudiging van de aanbestedingsprocedure vanuit het perspectief van de kmo’s;
- zowel de aanbestedende overheden als de kmo’s op te leiden, te informeren en te begeleiden.
Raadpleeg het gemeenschappelijke actieplan (PDF, 673.79 KB).
