Toegang van kmo’s tot overheidsopdrachten

Kmo’s en overheidsopdrachten vormen geen vanzelfsprekend huwelijk. Gegevens over de periode 2009-2012 tonen niettemin aan dat, in vergelijking met de andere Europese landen, België geen moeilijkere toegang van kmo’s tot overheidsopdrachten vertoont.

Op basis van een statistische analyse van de Belgische overheidsopdrachten tussen 2009 en 2015 kunnen we vaststellen dat:

• grote bedrijven een groot deel van de overheidsopdrachten met een hoge contractwaarde veroveren, het omgekeerde geldt voor de kleine ondernemingen;
• van alle overheden en semioverheidsinstellingen het de lokale autoriteiten zijn die in verhouding het minst gebruikmaken van kmo’s om hun overheidsopdrachten te vervullen; en
• de nieuw opgerichte bedrijven (start-ups) ondervertegenwoordigd zijn in hun rechtstreekse deelname aan overheidsopdrachten in vergelijking met hun aandeel in het totaal aantal kmo’s in België.

Uit de praktijkervaring van betrokken partijen bleek dat een aantal elementen de toegang van kmo’s tot overheidsopdrachten verhindert, zoals

1. een aanzienlijke administratieve last;
2. te lange betalingstermijnen;
3. een gebrek aan informatie of kennis (zowel van onderneming als van overheid), en
4. te complexe overheidsopdrachten.

Welke initiatieven zijn genomen om de toegang van de kmo’s tot overheidsopdrachten te verbeteren?

Wetgevende initiatieven op Europees en federaal niveau

Veranderingen en verbeteringen zijn op komst en/of zijn uitgevoerd en dat zowel op Europees als op nationaal vlak.

Op Europees vlak verwijzen we naar de Richtlijn 2014/24/EU. De Europese wetgever is van mening dat – gezien het potentieel van de kmo voor het scheppen van banen, groei en innovatie – het van belang is de kmo tot deelname aan overheidsopdrachten te stimuleren. In de richtlijn wordt expliciet gesteld dat aanbestedingen moeten worden aangepast aan de behoeften van de kmo.

Op federaal niveau werd de Europese wetgeving omgezet en aangevuld met de wet van 17 juni 2016 inzake overheidsopdrachten en, onder andere, het koninklijk besluit van 18 april 2017 inzake plaatsing overheidsopdrachten in de klassieke sectoren. Praktisch gezien, kunnen volgende maatregelen aangehaald worden:

1. de verdeling van overheidsopdrachten in percelen boven de drempel van 140.000 euro als leidend principe (de drempels zijn herzienbaar, bv.  de Europese drempels worden tweejaarlijks herzien. De laatste aanpassing van de Europese drempels is in werking getreden op 01.01.2022);
2. de versoepeling geboden via de eenmalige regularisatiemogelijkheid van sociale en fiscale schulden, wat neerkomt op een minder streng regime voor de kmo en
3. de voortschrijdende dematerialisatie en digitalisering, die onder meer de transparantie, de mededinging en de eerbiediging van de gelijkheid ten goede komt, en die een vermindering van de administratieve lasten bevordert.

Bovendien is het verhogen van de toegang van kmo’s tot overheidsopdrachten één van de vier doelstellingen van het federale aankoopbeleid dat geïntroduceerd werd via het koninklijk besluit van 22 december 2017.

Het charter over de toegang van kmo’s tot overheidsopdrachten

Om de toepassing van de wetgeving te ondersteunen, heeft de FOD Economie in 2018 een charter “toegang van kmo’s tot overheidsopdrachten” opgesteld, bestaande uit 13 principes.

Het gemeenschappelijk actieplan om toegang van kmo’s tot overheidsopdrachten te bevorderen (2021-2024)

De federale regering heeft het verhogen van de toegang van kmo’s tot overheidsopdrachten als een prioriteit benoemd. Het gemeenschappelijk actieplan ter bevordering van de toegang van de kmo’s tot overheidsopdrachten, ontwikkeld in 2021 en aangenomen door de federale overheid op 19.11.2021, is het resultaat van die ambitie. Dat plan beoogt de betrekkingen tussen de Belgische kmo's en de aanbestedende diensten op zeer concrete wijze te verbeteren en bevat ook een onderdeel gewijd aan de verbetering van het toezicht op de deelneming van kmo's aan overheidsopdrachten.