Het sociale ondernemerschap wordt in de Europese Unie als sector binnen de Europa 2020-strategie ontwikkeld. Al in 2011 stelde de Europese Commissie de eerste maatregelen voor: het "Initiatief voor sociaal ondernemerschap".
Op basis daarvan is de deskundigengroep van de Europese Commissie rond sociaal ondernemerschap (GECES) opgericht om de Europese executieve en de lidstaten aanbevelingen te verstrekken om die vorm van ondernemerschap te bevorderen en beter te ondersteunen. De werkzaamheden van GECES hebben een uitgebreid rapport opgeleverd met de titel "Social enterprises and the social economy going forward: A call for action from the Commission Expert Group on Social Entrepreneurship".
De Europese Commissie heeft opnieuw blijk gegeven van haar belangstelling voor sociaal ondernemerschap door het op te nemen in het "Start-up- and Scale-up Initiative" van 2016, met als doel de oprichting van sociale start-ups te stimuleren.
In algemene zin heeft de Europese Unie diverse acties in het leven geroepen die sociale ondernemingen rechtstreeks of onrechtstreeks ten goede komen. Zonder volledig te willen zijn:
- een label voor beleggingsfondsen bestemd voor sociale ondernemingen;
- het luik "Microfinanciering en sociaal ondernemerschap" van het programma voor werkgelegenheid en sociale innovatie (EaSI), dat met name financiële garanties biedt;
- de algemene instrumenten voor kleine en middelgrote ondernemingen (kmo's) in het kader van de programma's Horizon 2020 en COSME (Competitiveness of Enterprises and Small and Medium-sized Enterprises);
- het proefproject "European Social Economy Regions" (ESER) om de zichtbaarheid van de sociale economie op regionaal en lokaal niveau te vergroten door evenementen te organiseren.
Een bewijs van het belang van dit thema is dat de Europese ministers binnen de Raad Werkgelegenheid, Sociaal Beleid, Volksgezondheid en Consumentenzaken (EPSCO) in hun conclusies van december 2015 hebben erkend dat de sociale economie "een belangrijke rol speelt in de transformatie en de ontwikkeling van de hedendaagse samenlevingen, welzijnsstelsels en economieën, en [...] voorts bijdraagt aan verschillende cruciale doelstellingen van de EU, waaronder het verwezenlijken van slimme, duurzame en inclusieve groei, kwaliteitsvolle banen, sociale samenhang, sociale innovatie, lokale en regionale ontwikkeling en milieubescherming."
In de nasleep daarvan is een proefgroep van zes lidstaten (Frankrijk, Spanje, Italië, Luxemburg, Slowakije, Slovenië) opgericht door de ondertekening van de "Verklaring van Luxemburg". In de daaropvolgende jaren werden een aantal verklaringen ondertekend door verschillende lidstaten, met het oog op de nodige politieke impulsen te geven om de kwestie op de agenda te plaatsen. In 2021 werd de "Verklaring van Cascais" aangenomen door de bovengenoemde landen evenals door Oostenrijk, België, Bulgarije, Cyprus, Litouwen, Portugal en Roemenië.
Die discussies tussen de lidstaten van de EU zijn des te belangrijker omdat de tradities van sociaal ondernemerschap nog altijd sterk verschillen van het ene Europese land tot het andere. Om inzicht te krijgen in de overeenkomsten en verschillen tussen de ecosystemen waarin sociale ondernemingen actief zijn, heeft de Europese Commissie begin 2020 een uitgebreide studie gepubliceerd met de titel "Social enterprises and their ecosystems in Europe – Comparative synthesis report". Ze gaat vergezeld van een individueel verslag voor elk van de 35 geanalyseerde landen, waaronder België. In die studie wordt België voorgesteld als het vierde land met het hoogste aantal sociale economie-ondernemingen per 1 miljoen inwoners, op basis van OSE-gegevens voor 2019.
In het meerjarig financieel kader voor 2021-2027 handhaaft de Europese Commissie de financiële instrumenten van het EaSI ter ondersteuning van sociaal ondernemerschap door ze op te nemen in het nieuwe investeringsprogramma InvestEU. Niet-financiële instrumenten en doelstellingen worden geïntegreerd in het Europees Sociaal Fonds Plus, een uitgebreide versie van het al bestaande Europees Sociaal Fonds (ESF).
In 2021 heeft de Europese Commissie een nieuw actieplan voor de sociale economie aangenomen. Het heeft een tijdshorizon tot 2030, met een tussentijdse evaluatie die gepland is voor 2025. Het doel is om randvoorwaarden te creëren die de welvaart bevorderen.
Als onderdeel van de uitvoering van dit actieplan heeft de Commissie in juni 2023 een voorstel van aanbeveling van de Raad aangenomen, betreffende de ontwikkeling van randvoorwaarden van de sociale economie. Dit voorstel zal binnen de Raad worden besproken met het oog op het bereiken van een politiek akkoord.
Tot slot blijkt het Europees Parlement een geëngageerde institutionele gesprekspartner die luistert naar de wereld van het sociaal ondernemerschap. De intergroep rond sociale economie, ondernemingen in de sociale economie, sociaal ondernemerschap en de derde sector onderhoudt de dialoog met het Europees maatschappelijk middenveld en geeft het een stem door regelmatig thematische seminars te organiseren.
Social Economy Gateway
Sinds juni 2023 bestaat er een nieuw Europees platform: de Social Economy Gateway.
Dit platform presenteert de sociale economie, Europese initiatieven op dit gebied, Europese financieringsprogramma's, landenspecifieke informatie (landenpagina) en andere relevante bronnen.
Raadpleeg de landenpagina voor België.
Bekijk ook de video over de Social Economy Gateway.
