Sociaal ondernemerschap in België

Op basis van de indicatieve Europese definitie in het "Initiatief voor sociaal ondernemerschap" is België een van de Europese landen met het grootste aantal sociale ondernemingen in verhouding tot de omvang van zijn economie.

Enkele cijfers

Terwijl het aantal zogeheten "traditionele" ondernemingen en het aantal mensen die ze tewerkstellen als gevolg van de crisis is gedaald, is het aantal sociale ondernemingen tussen 2008 en 2014 met 2,2% gestegen en zijn zij nieuwe medewerkers blijven aanwerven. In dezelfde periode is de bezoldigde arbeid in de sociale economie immers met 11,5% toegenomen.

Bron: gegevens ConcertES, barometer 2016 van de sociale ondernemingen.

Bron: gegevens ConcertES, barometer 2016 van de sociale ondernemingen.

Van "vennootschap met sociaal oogmerk" naar erkenning als "sociale onderneming"

De doorslaggevende rol die sociale ondernemingen spelen, werd in 1995 erkend met een nieuw, aanvullend statuut: dat van "vennootschap met sociaal oogmerk" (vso). Bedoeling daarvan was een eigen vorm van rechtspersoonlijkheid te kunnen geven aan entiteiten die in hoofdzaak een commerciële activiteit uitoefenen maar geen winstoogmerk hebben. Het werd oorspronkelijk in het leven geroepen om het economische potentieel van verenigingen zonder winstoogmerk (vzw's) te ontsluiten, maar kwantitatief is het in de praktijk eerder ten goede gekomen aan de coöperatieve vennootschappen, want die vertegenwoordigen momenteel 85% van de vso's. Er was aan dat aanvullende statuut immers geen specifiek voordeel gekoppeld dat een vzw ertoe kon aanzetten de sprong te wagen, zodat vzw's weinig redenen zagen om dat te doen.

Op basis van die vaststelling werd de vsvo in het nieuwe Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen, dat op 28 februari 2019 door het Federaal Parlement werd goedgekeurd, afgeschaft en vervangen door een erkenning als "sociale onderneming" die specifiek bestemd is voor coöperatieve vennootschappen. Die erkenning wordt onder bepaalde voorwaarden verleend door de federale minister van Economische Zaken. De nieuwe bepalingen werden van kracht op 1 mei 2019. De vso's waarop de hervorming betrekking heeft, hebben vijf jaar de tijd, tot 2024, om eraan te voldoen indien ze hun erkenning als sociale onderneming willen behouden.

Gewestelijk beleid

Door de geleidelijke regionalisering van de bevoegdheden rond sociale economie en het sociaal ondernemerschap, ontwikkelt elk gewest zijn eigen beleid voor overheidssteun en heeft elk gewest zijn eigen wetgeving.

Voor meer informatie raadpleegt u:

• voor het Vlaamse Gewest: Sociale economie
• voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest: Steun voor de sociale economie
• voor het Waalse Gewest: Direction de l’Economie Sociale