De circulaire economie draagt bij tot een duurzaam en doeltreffend gebruik van de beschikbare middelen. Ze kan ook een bron zijn van meer efficiëntie en nieuwe markten voor ondernemingen, en een motor van jobcreatie.
Circulaire economie is erop gericht om producten, hun componenten en grondstoffen zo lang mogelijk in het productie- en consumptiecircuit te laten circuleren en tegelijkertijd de kwaliteit ervan te waarborgen. Ze staat aldus lijnrecht tegenover de lineaire economie, die producten en grondstoffen afdankt op het einde van hun economische levenscyclus.
De transitie of overgang naar een circulaire economie vergt meer bepaald het scheppen van nieuwe markten voor secundaire grondstoffen, componenten of gedeelde middelen. Circulaire economie is veel meer dan recyclage, wat slechts de eindfase van het proces is.
Circulaire economie wordt meer bepaald mogelijk gemaakt door:
- ecodesign,
- industriële symbiose,
- hergebruik van componenten of producten,
- herstelling,
- nieuwe economische modellen gericht op functionaliteit, zoals huursystemen of systemen voor collectief gebruik van producten en uitrusting.
Enkele voorbeelden
- Via industriële symbiose gaan bedrijven bepaalde stromen uitwisselen en/of gemeenschappelijk maken om ze economisch meer waarde te geven en op die manier de kosten verbonden aan input (water, energie, grondstoffen) te verlagen.
- Ecodesign zorgt ervoor dat het ontwerp van producten wordt afgestemd op mogelijke herstelling of op volledig of gedeeltelijk hergebruik van componenten ervan op het einde van de levenscyclus.
Een kans voor het bedrijfsleven
Circulaire economie past binnen de maatschappelijke verantwoordelijkheid en de milieuverantwoordelijkheid van bedrijven. Ze geeft marktdeelnemers de kans economische doelen, sociale doelen en milieudoelen te koppelen via concrete projecten en hun voordeel te doen met de positieve weerslag daarvan. Steeds meer bedrijven zien het potentieel daarvan en engageren zich in een project dat binnen de circulaire economie past.
De circulaire economie op Europees niveau
Op 11 maart 2020 pakte de Europese Commissie uit met een Europees actieplan voor circulaire economie. Dit actieplan bevat verscheidene initiatieven die mikken op duurzame producten en zoomt in op grondstofintensieve sectoren zoals textiel, bouw, elektronica en kunststoffen.
Het is een van de belangrijkste elementen van de Europese Green Deal, het nieuwe programma van Europa voor duurzame groei.
Europese Green Deal
Om de klimaatverandering en de aantasting van het milieu aan te pakken, heeft de Europese Unie een nieuwe strategie aangenomen die de naam 'Europese Green Deal' kreeg.
Het doel van dit groene pact is om van de EU een moderne, concurrerende en grondstoffenefficiënte economie te maken die:
- de netto-uitstoot van broeikasgassen tegen 2050 tot nul reduceert,
- economische groei oplevert zonder grondstoffen uit te putten,
- geen mens of regio aan zijn lot overlaat.
De Green Deal is ook een middel om de duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties in Europa naar de praktijk te vertalen.
De Green Deal is een agenda voor economische groei. De klimaatproblemen worden gezien als een kans om de logica van lineaire groei (winning, productie, consumptie, einde levenscyclus) aan te passen aan de realiteit van de hulpbronnenschaarste in de wereld. Bovendien leidt die nieuwe logica, die gebaseerd is op het loskoppelen van economische groei en het gebruik van hulpbronnen, tot een regeneratieve economie.
De Europese Green Deal stelt een actieplan voor om:
- hulpbronnen efficiënter te gebruiken door over te schakelen op een schone, circulaire economie;
- de biodiversiteit te herstellen en de vervuiling terug te dringen.
Het actieplan geeft aan welke investeringen en financiële instrumenten daarvoor nodig zijn. Het verduidelijkt ook hoe er voor een rechtvaardige en inclusieve transitie kan worden gezorgd.
De Green Deal bestrijkt een breed scala aan thema's: klimaatverandering, energie, circulaire economie en industrie, bouw en renovatie, nulvervuiling, ecosystemen en biodiversiteit, voedsel, mobiliteit, financiering en een rechtvaardig transitiemechanisme.
De Europese Commissie heeft klimaatwetgeving voorgesteld om de politieke belofte van de EU om tegen 2050 klimaatneutraal te worden, om te zetten in een wettelijke verplichting.
Europees actieplan voor een circulaire economie
Het nieuwe actieplan voor een circulaire economie voor een schoner en concurrerender Europa of Circular Economy Action Plan wordt op Europees niveau gecoördineerd door de milieusector. De ambitie van dit plan is om te bouwen aan een schoner en concurrerender Europa, in samenwerking met marktdeelnemers, consumenten, burgers en het maatschappelijke middenveld.
Het plan omvat verschillende subdossiers, die op Belgisch niveau worden gecoördineerd door het 'Coördinatiecomité Internationaal Milieubeleid' (CCIM), maar ook door de 'Interministeriële Economische Commissie' (IEC) van de FOD Economie.
Het Kenniscentrum Duurzame Economie stelt zijn expertise ter beschikking van de piloten van het CCIM voor de relevante dossiers die onder zijn bevoegdheid vallen.
