Het management van chemische stoffen is nog heel vaak niet gelinkt aan strategieën rond duurzaamheid binnen bedrijven. Het moet echter de basis zijn van de bedrijfsstrategie aangezien het een invloed heeft op alle operationele activiteiten van een bedrijf. Door duurzaamheid na te streven kan een bedrijf zich differentiëren van de concurrentie en een leider worden binnen zijn sector.
De chemiesector moet, gezien zijn belang in België, leiding geven in de omschakeling naar een meer duurzame economie. Alternatieve bedrijfsmodellen of -strategieën kunnen niet alleen leiden tot efficiëntere, maar ook duurzamere processen.
Denksporen voor een duurzamere chemische productie
Chemische leasing
Chemical leasing is een van de methoden om tot een duurzamer proces te komen. Het basisprincipe erachter is dat een bedrijf geen producten meer aanbiedt, maar diensten gelinkt aan dat product en het proces waarin het gebruikt wordt.
Producenten van katalysatoren, waarin vaak hoogwaardige metalen worden verwerkt, kunnen er voor kiezen om het principe van “chemical leasing” toe te passen. Ze kunnen namelijk de katalysator bij hun klanten uit de installaties halen, om die te regenereren en te hergebruiken in diezelfde processen. Dit heeft een reductie van afval en van het verlies aan waardevolle grondstoffen tot gevolg wat niet alleen goed is voor mens en milieu, maar het drukt tevens de algemene kosten van een bedrijf.
Er zijn nog vele andere voorbeelden, maar het algemene principe blijft hetzelfde. In plaats van een product aan te bieden, worden productdiensten aan klanten voorgesteld.
Groene chemie
Een andere mogelijkheid die processen meer duurzaam kan maken is het toepassen van de principes van de groene chemie. Het doel is om de gevolgen voor het milieu door een chemisch bedrijf, te reduceren door technologieën te gebruiken of ontwikkelen die inherent niet toxisch zijn voor levende organismen en het milieu.
REACH en het vervangen van gevaarlijke chemische stoffen
Een ander belangrijk aandachtspunt volgt rechtstreeks uit het autorisatieproces van de REACH-wetgeving dat er voor wil zorgen dat gevaarlijke chemische stoffen uitgefaseerd worden. De substitutie van zeer zorgwekkende chemische stoffen is een speerpunt bij de overgang naar een meer duurzame economie, maar ook een immense uitdaging, vooral als het gaat om recyclage.
Op Europees niveau wordt substitutie van zeer zorgwekkende stoffen ondersteund door het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA). Begin 2018 publiceerde het Agentschap zijn “Substitution Strategy” waarin het aangeeft dat zijn rol vooral die van facilitator zal zijn. Het agentschap
- doet aan capaciteitsopbouw,
- creëert of ondersteunt netwerken van verschillende actoren om substitutie te vergemakkelijken,
- vergemakkelijkt de weg naar financiering en technische ondersteuning en, ten slotte
- vergemakkelijkt het gebruik van alle data die het ter beschikking heeft.
Volgens het federale stappenplan 2016-2019 voor circulaire economie (“Samen de economie doen draaien dankzij de circulaire economie in ons land”) heeft de FOD Economie als taak om informatie te verspreiden over de substitutie van zeer zorgwekkende chemische stoffen.
De FOD Economie heeft in 2019 een studie laten uitvoeren waarin wordt nagegaan hoe een holistische visie kan ontwikkeld worden rond het vervangen van gevaarlijke chemische stoffen in de Belgische context.
Deze studie (PDF, 3.32 MB) geeft aan dat een effectieve Belgische strategie als volgt georganiseerd moet zijn:
- een combinatie van informatie en regelgevende en economische instrumenten;
- een combinatie van transversale en verticale acties gericht op prioritaire thema's specifiek voor België.
De studie bevat bovendien heel wat informatie rond Europese, federale en regionale ondersteuningsprogramma’s, met inbegrip van de voorwaarden om financiële steun te krijgen.
