European Green Deal

In december 2019 presenteerde de Europese Commissie haar European Green Deal, een ambitieus plan om de Europese economie klimaatvriendelijk te maken. Het Fit-for-55-pakket stelde specifieke doelstellingen voor de reductie van broeikasgassen in een reeks sectoren, terwijl de meest kwetsbaren, zowel huishoudens als kleine bedrijven, worden ondersteund. Het algemene doel van de Green Deal is om de uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met 55 % te verminderen ten opzichte van 1990. Innovatie en de dubbele transitie van klimaatverandering en digitale technologie staan centraal in de Green Deal.

Om de industrie koolstofvrij te maken, presenteerde de Europese Commissie in 2023 het Green Deal Industrial Plan (GDIP). Het plan heeft als doel de technologische ontwikkeling en de industriële productie van koolstofneutrale producten en energie enorm te verhogen. Het plan richt zich op sectoren waarin de Europese Unie (EU) zich kan onderscheiden. Energie-intensieve industrieën zijn essentieel en moeten koolstofarm worden gemaakt, terwijl vaardigheden moeten worden versterkt om deze klimaattransitie aan te sturen.

Het GDIP rust op vier pijlers:

1. een vereenvoudigd en voorspelbaar regelgevingskader
2. snellere toegang tot voldoende financiering
3. vaardigheden
4. open handel voor veerkrachtige toeleveringsketens

Een vereenvoudigd en voorspelbaar regelgevingskader

Er worden drie pijlers besproken om de gemeenschappelijke Europese markt te verbeteren.

1. Net-Zero Industry Act (NZIA): De Europese Commissie stelde de NZIA voor in maart 2023 en is nog altijd in behandeling. De NZIA heeft tot doel investeringen te stimuleren in de productiecapaciteiten die nodig zijn om de klimaatneutrale doelstellingen van de EU te halen. De NZIA wil het concurrentievermogen van de klimaatneutrale industrie van de EU versterken en de energievoorziening verbeteren via een schoon en betaalbaar energiesysteem. Tegen 2030 moet 40 % van de jaarlijkse behoefte van de EU aan groene technologie worden gedekt door de Europese industriële productie van klimaatneutrale technologieën, terwijl de opslag van 50 miljoen ton CO₂ moet worden gegarandeerd. Het plan ondersteunt technologieën zoals zonne-energie, windenergie, warmtepompen, elektrolysers en koolstofafvang en -opslag. De NZIA wil ook gunstige voorwaarden scheppen voor investeringen, de toegang tot overheidsopdrachten vergemakkelijken en vaardigheden opbouwen via Net-Zero Academies. Tot slot zal een Net-Zero Europe Platform belanghebbenden in staat stellen om beste praktijken uit te wisselen.
2. Critical Raw Materials Act (CRMA): Het doel van de CRMA is te zorgen voor een veilige en duurzame aanvoer van grondstoffen, zodat de EU de Green Deal-doelstellingen voor 2030 kan halen. De CRMA is gericht op het versterken van elke fase van het productieproces voor kritieke grondstoffen, zoals zeldzame aardmetalen. Dit houdt in dat de invoer wordt gediversifieerd om de strategische afhankelijkheid van de EU te verminderen, maar ook dat de risk monitoring en de circulariteit en duurzaamheid van productieprocessen worden verbeterd.
3. Hervorming van de Europese elektriciteitsmarkt: De in oktober 2023 goedgekeurde hervorming, in lijn met REPowerEU, heeft tot doel de inzet van hernieuwbare energie te versnellen en het gebruik van aardgas uit te bannen om de Europese industrie schoner en concurrerender te maken. De doelstellingen omvatten het verminderen van de afhankelijkheid van volatiele prijzen voor fossiele brandstoffen, het beschermen van consumenten tegen abrupte tariefverhogingen en mogelijke marktmanipulatie. Om de consument te beschermen, stelt de hervorming betere informatie, vaste contracten, versterkt risicobeheer en gereguleerde tarieven voor de meest kwetsbaren voor. Om het concurrentievermogen te versterken, moedigt de hervorming van de elektriciteitsmarkt het gebruik aan van Power Purchase Agreements (PPA’s), Two-ways contracts for difference (CfD’s) en forward contracts, die bedrijven een grotere voorspelbaarheid bieden. De hervorming heeft ook tot doel het toezicht op de elektriciteitsmarkt te verbeteren en de integriteit en transparantie ervan te waarborgen door middel van een versterkte rol voor het Agency for the Cooperation of Energy Regulators (ACER).

Vlottere toegang tot financiering

Het Green Deal Investment Plan (GDIP) richt zich op het verbeteren van de toegang tot financiering om buitenlandse subsidies tegen te gaan, met name die van de Verenigde Staten via de Inflation Reduction Act. Het voorziet in gerichte publieke financiering voor klimaatneutrale innovatie, industrie en infrastructuur, en faciliteert private investeringen om klimaatneutrale industrie te stimuleren. De Europese Commissie zal middelen mobiliseren zoals NextGenerationEU en het sociale cohesiebeleid, met meer flexibiliteit in de toewijzing van staatssteun, waarbij het Temporary Crisis Framework wordt omgezet in het Temporary Crisis and Transition Framework. Dat zal de steun voor hernieuwbare energiebronnen en het koolstofarm maken van de industrie vereenvoudigen en de kaders verbeteren om investeringen in strategische klimaatneutrale technologieën te ondersteunen. De financiering komt van de EU via de Europese begroting, REPowerEU, InvestEU en het Innovaton Fund. Herstelplannen worden geheroriënteerd om hun doelstellingen af te stemmen op die van het GDIP en REPowerEU, en particuliere investeringen worden aangemoedigd door de oprichting van een Capital Markets Union.

Vaardigheden in lijn met de dubbele transitie

Zonder vaardigheden in netto-nul-technologieën zal de transitie niet effectief zijn. Om eerlijk en rechtvaardig te zijn, moet de groene transitie gericht zijn op mensen, moet ze kwaliteitsbanen creëren en mag ze niemand achterlaten. De productiviteit in de schone energiesector ligt 20 % hoger dan in de economie als geheel, wat de fundamentele hefboomwerking van de overgang aantoont.

In synergie met de European Education Area vormt de European Skill Agenda het belangrijkste kader om de groene en digitale transitie aan te pakken. Zo ondersteunt het European Pact for Skills 14 grootschalige partnerschappen met Europese industriële ecosystemen om de vaardigheden van de beroepsbevolking te versterken.

Open handel en veerkrachtige toeleveringsketens

Het GDIP streeft er niet naar om de internationale handel stop te zetten of zich economisch terug te trekken. Integendeel, de Europese Commissie stelt dat mondiale samenwerking en handel moeten worden aangepast als onderdeel van de klimaattransitie. Openheid voor de wereldhandel blijft centraal in de economische strategie. Daarom is er volledige steun voor de Wereldhandelsorganisatie (WTO) in haar rol voor klimaatneutraliteit en vrijhandelsovereenkomsten. Er moet een Sustainable Investment Facilitation Agreement (SIFA) komen om het aantrekken en uitbreiden van investeringen te vergemakkelijken door het integreren van verplichtingen op het gebied van arbeidsrechten en milieu, met name in Afrika.

Zoals hierboven beschreven, zal een Critical Raw Materials Club zorgen voor een veilige, duurzame en betaalbare aanvoer van kritieke grondstoffen op mondiaal niveau. Er zullen ook internationale partnerschappen voor schone technologie worden opgericht.

Om directe buitenlandse investeringen in Europa te controleren, is onlangs een EU Framework for screening of FDI opgezet om belangrijke Europese activa te beschermen en de collectieve veiligheid te waarborgen.