Table of Contents

    België blijft aantrekkelijk ondanks structurele zwaktes 

    De aantrekkelijkheid van een land is de mate waarin een land investeringen en een basis voor de ontwikkeling van concurrentievoordelen kan aantrekken. Ze hangt samen met de kwaliteit van het zakenklimaat, de voor- en nadelen van een land. Hoe aantrekkelijker een land, hoe meer het productieapparaat zal bestaan uit performante en concurrerende ondernemingen. Hoe concurrerender een land, hoe meer het performante ondernemingen zal aantrekken en dus hoe meer het zijn aantrekkelijkheid zal vergroten.

    De buitenlandse directe investeringen (BDI) zijn investeringen door buitenlandse ondernemingen in nationale ondernemingen waarbij de investeerder ten minste 10 % stemrecht krijgt. Volgens Eurostat waren de BDI in 2020 goed voor ongeveer 13.461 miljard euro in de EU als geheel. Ze waren voornamelijk afkomstig van landen buiten de EU (54,4 %). België was het 7e Europese land met een relatief aandeel van 3,7 % van de BDI vanuit de hele wereld. Het kwam achter de buurlanden, Nederland (27,3 %), Duitsland (6,8 %) en Frankrijk (5,8 %) die respectievelijk de eerste, vierde en vijfde Europese plaats innamen Die relatieve aandelen zijn vrij stabiel doorheen de tijd, net als de rangschikking van België ten opzichte van andere Europese landen.

    De aantrekkelijkheid van België volgens EY Attractiveness Survey 2022

    De laatste studie van Ernst & Young (Attractiveness Survey 2022) plaatst België op de 6e plaats van aantrekkelijkste landen van Europa in 2021. In 2020 stond ons land op de 5e plaats, maar het werd voorbijgestoken door Turkije, na een wervelend post-corona-herstel. Met 245 projecten voor buitenlandse directe investeringen (BDI) en 6.968 nieuwe arbeidsplaatsen plaatst België zich achter Frankrijk, het aantrekkelijkste land volgens EY (1e met 1.222 projecten), en Duitsland (3e met 841 projecten), maar voor Nederland, 11e met 151 projecten.

    De landen die het meest in België investeerden in 2021 zijn de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk, zowel wat betreft nieuwe jobs als BDI-projecten. De nieuwe projecten zijn het grootst in aantal (80 % van onze BDI)  tegenover slechts 20 % voor uitbreidingsinvesteringen. De Belgische sectoren die de meeste BDI-projecten aantrokken, zijn de volgende:

    • transport en logistiek (46 projecten);
    • zakelijke dienstverlening (41 projecten);
    • software en IT-diensten (24 projecten).

    De sectoren die volgens EY de meeste arbeidsplaatsen creëerden, zijn:

    • fabrikanten en leveranciers van transportproducten (1.175 arbeidsplaatsen);
    • zakelijke dienstverlening (980);
    • winkels en supermarkten (971);
    • farmaceutische industrie (847).

    België wordt gezien als een diensteneconomie waarin cleantechs en hernieuwbare energie beschouwd worden als sleutelsectoren voor de toekomst door 42 % van de door EY bevraagde bedrijfsleiders, met name voor de zakelijke dienstverlening en de digitale economie (IT, telecommunicatie, media). 54 % van de bedrijfsleiders verwachten een versterking van de aantrekkelijkheid van België in de loop van de drie volgende jaren. Een vergelijkbaar aandeel is van plan zijn activiteiten in ons land te vestigen of uit te breiden, wat een daling is ten opzichte van de enquête van 2021. De zakelijke dienstverlening, de ondersteunende diensten, de verkoop en de marketing zouden van die nieuwe investeringen profiteren.

    Sommige aantrekkelijke punten vormen tevens zwaktes. Zo worden de steunmaatregelen – waaronder fiscale aftrekmogelijkheden – als sterke punten van ons land gezien, terwijl men meent dat ons belastingstelsel te ingewikkeld is en op de inkomsten weegt. Ook de politieke, regelgevende en administratieve stabiliteit wordt tegelijk als een zwakte en als een sterkte gezien, hoewel de bevraagde bedrijfsleiders onstabiliteit menen te overwegen.

    De aantrekkelijkheid van België volgens de Global Attractiveness Index 2022

    De Global Attractiveness Index, die samengesteld wordt door The European House Ambrosetti en goedgekeurd wordt door de Europese Commissie, omvat 148 landen en maakt gebruik van 80 indicatoren in de uitgave van 2022. België krijgt daarin de 16e plaats toegekend onder de aantrekkelijkste landen in 2022, hetgeen een mooie prestatie is voor een klein land, en een vooruitgang ten opzichte van 2021 (17e). België komt evenwel achter zijn drie buurlanden, Duitsland met de beste score, Frankrijk op de 11e en Nederland op de 15e plaats. De score van deze laatste twee ligt echter net boven die van België (63,2 tegenover 63,0).

    Wanneer men naar de deelcomponenten gaat kijken, dan blijkt België dynamischer te zijn (gemiddelde dynamiek) dan Nederland (geringe dynamiek) en Frankrijk (kritieke dynamiek), terwijl Duitsland zich in dezelfde categorie bevindt (gemiddelde dynamiek). Op het gebied van duurzaamheid bevinden zich de vier landen in de categorie « hoge duurzaamheid ». De index van de groeivooruitzichten ligt lager in België en in Frankrijk (gemiddelde vooruitzichten) dan in Duitsland of Nederland (hoge vooruitzichten). Duitsland tot slot staat meer bloot aan conflicten dan zijn buurlanden. Die indicator werd in de Global Attractiveness Index opgenomen na de invasie van Oekraïne door Rusland.

    Bedrijfsklimaat

    Het bedrijfsklimaat is bepalend voor het concurrentievermogen en voor de aantrekkelijkheid van een land. België kent een contrasterend beeld tussen goede economische prestaties en structurele zwaktes die reeds lang bekend zijn.

    IMD World Competitiveness Index

    Het International Institute for Managment Development (IMD) stelt jaarlijks een World Competititiveness index op. België staat er in 2022 als 21e gerangschikt op 63 bestudeerde landen over de hele wereld. Dat is een vooruitgang over de laatste vijf jaar (27e in 2019). In die rangschikking komt België voor Frankrijk (28e), maar achter Duitsland (15e) en Nederland (6e).

    De IMD-indicator is onderverdeeld in vier prestatiecategorieën:

    • De economische prestatie beoordeelt de macro-economische situatie van de economie,
    • De overheidsefficiëntie geeft aan in welke mate de regeringsmaatregelen het concurrentievermogen bevorderen,
    • De efficiëntie in het zakendoen kijkt naar het aspect innovatie, winstgevendheid en verantwoordelijkheid in de prestatie van de ondernemingen,
    • De infrastructuur evalueert de overeenstemming tussen de behoeften van de ondernemingen en de beschikbare basismiddelen, wetenschappelijke infrastructuur en mensen.

    De laatste jaren heeft België zijn positie verbeterd op het vlak van economische prestaties. Ons land bevindt zich nu op de 14e plaats in 2022, na een 24e plaats het jaar ervoor. De Belgische rangschikking is vrij stabiel op het vlak van overheidsefficiëntie, met een 33e plaats in 2022 (37e in 2021). Dankzij de positieve evolutie van de efficiëntie van het zakendoen behoorde het tot de top 20 in 2022 (19e). De Belgische infrastructuur krijgt een 20e plaats in 2022.

    De goede Belgische prestaties situeren zich in de volgende domeinen:

    • de internationale handel (7e, economische prestaties),
    • het maatschappelijk kader (10e, overheidsefficiëntie),
    • de efficiëntie en in de productiviteit (10e, efficiënt zaken doen),
    • het onderwijs (8e, infrastructuur).

    Naast deze top 10 presteert België beter in 15 gevallen (op 20) dan ten minste een van zijn buurlanden, en in 6 gevallen beter dan ten minste twee van zijn buurlanden. De zwaktes van België liggen in

    • zijn fiscaal beleid (62e),
    • zijn overheidsfinanciën (47e),
    • zijn attitudes en waarden (39e).

    De voornaamste uitdagingen van België voor 2022 bestonden in

    • het opvangen van de inflatieschok die voortvloeide uit de hoge vlucht van de energieprijzen,
    • het voortzetten van de inspanningen om de belastingdruk te verlagen,
    • het bevorderen van de permanente bijscholing,
    • het bevorderen van de STEM en van de technische arbeidsplaatsen,
    • het aanpakken van het verschil wat betreft de investeringen in infrastructuur.

    Heel wat overheidsmaatregelen werden getroffen of worden momenteel uitgewerkt om aan deze uitdagingen tegemoet te komen.

    Investeringen en toegang tot financiering

    De laatste investeringsenquête van de Europese Investeringsbank (EIB) liet een herwonnen belangstelling zien binnen de bevraagde ondernemingen voor investeringen in België in 2021 na een gecompliceerd 2020.

    De Belgische ondernemingen toonden zich optimistisch over de investeringsvoorwaarden, zowel met betrekking tot het economisch klimaat als de interne financieringen. Ze zijn echter pessimistischer over het institutioneel kader, het wetgevend kader en de externe financieringen.

    De Belgische ondernemingen meldden twee hoofdzorgen, namelijk de beschikbaarheid van gekwalificeerd personeel (87 % van de ondernemingen) en de onzekerheid over de toekomst (68 %). De financiële beperkingen wegen slechts zwaar voor 5 % van de Belgische ondernemingen, hetgeen België een 6e plaats oplevert als financieel minst beperkte Europese land, achter Frankrijk en Duitsland.

    Toegang tot de financiering is voor de ondernemingen van fundamenteel belang om over een gunstig zakenklimaat te kunnen beschikken. In de laatste SAFE-enquête van de ECB namen de financieringsbehoeften van de Belgische ondernemingen fors toe tussen de periode oktober 2021-maart 2022 en de periode april-september 2022.

    Omgekeerd verminderde de beschikbaarheid van zowel bankleningen als kredietlijnen tussen deze twee periodes. Deze evolutie leidde tot een stijging van het financieringsverschil in België onder de bevraagde ondernemingen, hoewel er relatief minder ondernemingen melding maakten van belemmeringen voor de financiering. Deze situatie lijkt minder zorgwekkend dan in Frankrijk, maar ernstiger dan in Duitsland en in Nederland. Het is wel een algemene trend voor de eurozone.

    Laatst bijgewerkt
    15 maart 2023