Het tekeningen- of modellenrecht beschermt het uiterlijke aspect (het uiterlijk) van een product, of van een deel ervan.
Een product kan elk industrieel of ambachtelijk vervaardigd voorwerp zijn, met inbegrip van - onder meer - verpakkingen, grafische symbolen, lettertypes of onderdelen die bestemd zijn om te worden samengevoegd.
Het uiterlijke aspect van een product kan in het bijzonder worden samengesteld door de lijnen, omtrek, kleuren, vorm, textuur of materialen van het product zelf, of van de versiering ervan.
Wanneer het uiterlijk van het product tweedimensionaal is (denk aan het motief op behangpapier), spreekt men van een tekening. Als het uiterlijk van het product driedimensionaal is (denk aan de vorm van een pc), spreekt men van een model. Het uiterlijk van een product kan ook een combinatie zijn van deze twee dimensies (denk aan de vorm van een porseleinen servies en de siermotieven erop).
Wat niet wordt beschermd door het tekeningen- of modellenrecht
Bepaalde uiterlijke kenmerken van een product zijn uitgesloten van bescherming door het tekeningen- of modellenrecht:
- de uiterlijke kenmerken van een product, die uitsluitend door de technische functie ervan worden bepaald. Een voorbeeld: de lijnen en motieven op het handvat van een scheerapparaat kunnen als tekening of model worden beschermd. De vorm van de mesjes daarentegen en de hoek waaronder ze zijn geplaatst, zijn uitgesloten van deze bescherming, en wel omdat ze een technische functie van het product mogelijk maken, namelijk een precies scheerresultaat. Dat scheersysteem kan eventueel het voorwerp van een octrooi uitmaken;
- de uiterlijke kenmerken van een product, die noodzakelijk zijn om het met een ander product te kunnen verbinden. Dit is het geval bij de vorm van een elektrische stekker, waarbij de opstelling van de metalen pinnen niet kan worden beschermd, omdat die in essentie de compatibiliteit van dat product met andere producten of de koppeling van verschillende delen in een groter systeem garandeert;
- de uiterlijke kenmerken van de samenstellende delen van een product die niet zichtbaar zijn bij een normaal gebruik van het product, zoals het uiterlijk van schroeven of bouten in het binnenste van een product of mechanisme;
- tekeningen of modellen die in strijd zijn met de openbare orde of de goede zeden, zoals een tekening met een nazisymbool;
- de uiterlijke kenmerken van een computerprogramma.
