Belgisch octrooi

De procedure voor het verlenen van een Belgisch octrooi is relatief eenvoudig, omdat het octrooi verleend wordt ongeacht het resultaat van het onderzoek van de octrooieerbaarheidsvoorwaarden. Het Europees Octrooibureau verricht weliswaar een nieuwheidsonderzoek, maar de resultaten daarvan zijn niet bepalend voor het al dan niet toekennen van een Belgisch octrooi. Het onderzoeksrapport wordt vergezeld van een schriftelijke mening over de octrooieerbaarheid van de uitvinding, die ter informatie van de aanvrager wordt gegeven en die toegankelijk is voor derden in het octrooidossier dat ter consultatie aan het publiek wordt voorgelegd. De aanvrager heeft echter de mogelijkheid om zijn octrooiaanvraag te wijzigen op grond van de resultaten van het onderzoeksrapport en van de schriftelijke opinie. Let wel: de geamendeerde (gewijzigde) conclusies mogen geen kenmerken bevatten die geen deel uitmaken van de initiële octrooiaanvraag waarop het nieuwheidsonderzoek werd uitgevoerd en die verder geen deel uitmaken van het algemeen inventief concept van de uitvinding. De aanvrager kan ook schriftelijke commentaar neerleggen over de schriftelijke opinie, zodat in het octrooidossier akte wordt genomen van zijn opmerkingen over bepaalde kwesties met betrekking tot de octrooibaarheid van zijn uitvinding, die in de schriftelijke opinie zouden worden aangehaald.

Het meedelen van een schriftelijke opinie tijdens de verleningsprocedure laat de aanvrager toe om zich een precies beeld te vormen van de kwaliteit van zijn aanvraag en van het risico op nietigverklaring van zijn octrooi, indien hij besluit om de procedure verder te zetten. Derden kunnen ook de concrete meerwaarde beoordelen die het octrooi oplevert voor het domein van de techniek waarop de uitvinding betrekking heeft en kunnen beoordelen of hun activiteiten mogelijk inbreuk maken op de bescherming die geboden wordt bij de verlening van het octrooi. Als de geldigheid van het octrooi later betwist wordt, dan is het aan de rechter om hierover te oordelen.

Wanneer u van plan bent om uw uitvinding enkel op het Belgische grondgebied te exploiteren, dan is het aangewezen om te kiezen voor het indienen van een Belgische octrooiaanvraag.

Het Belgisch octrooi heeft overigens nog andere voordelen. De Belgische octrooiaanvraag kan gebruikt worden als “eerste depot”, op basis waarvan een recht van voorrang van 12 maanden kan worden ingeroepen, om later een octrooiaanvraag in andere landen in te dienen. Meer informatie over het recht van voorrang.

Een octrooiaanvraag indienen

Waar en hoe?

Om een octrooi aan te vragen, dient u een aanvraagformulier (PDF, 614.71 KB) in bij de Dienst voor de Intellectuele Eigendom (DIE) (formulier in het Duits (PDF, 645.12 KB)). De aanvraag kan ook, via elektronische weg worden ingediend, in een beveiligde omgeving.

Het aanvraagformulier kan per brief, in persoon of per fax worden ingediend. Voor alle informatie over het indienen per brief of in persoon, raadpleeg de contactpagina.

U kunt zich laten vertegenwoordigen door een deskundige (zie de lijst van erkende octrooigemachtigden).

Inhoud van de Belgische octrooiaanvraag en toekenning van een indieningsdatum

De datum waarop de DIE de octrooiaanvraag ontvangt, wordt vastgesteld in een proces-verbaal en geldt als indieningsdatum. Een indieningsdatum kan worden toegekend als de volgende informatie aan de DIE werd doorgegeven:

• een expliciete of impliciete aanduiding die laat veronderstellen dat de onderdelen een octrooiaanvraag vormen;

• gegevens waarmee de identiteit van de aanvrager kan worden vastgesteld en die de DIE in staat stellen om met de indiener in contact te treden;

• een deel dat op het eerste gezicht een beschrijving van de uitvinding lijkt te vormen waarvoor octrooibescherming wordt aangevraagd.

De datum van indiening is bepalend voor de beoordeling van de nieuwheid, en dus ook om de voorrang tussen verschillende octrooiaanvragen te beoordelen. Zowel voor Belgische als voor Europese octrooien geldt het first-to-file principe, wat inhoudt dat de eerste aanvrager van een octrooi de octrooihouder zal zijn, ook al is hij de eerste die de betreffende uitvinding heeft bedacht.

Na de toekenning van een indieningsdatum moet de aanvraag de volgende gegevens bevatten:

• een tot de bevoegde minister gericht aanvraagformulier tot verlening van een octrooi; 
• gegevens waaruit de identiteit van de aanvrager blijkt; 
• een beschrijving van de uitvinding; 
  De uitvinding moet in de octrooiaanvraag zo duidelijk en volledig mogelijk worden beschreven dat een deskundige in hetzelfde domein van de techniek de uitvinding kan realiseren. 
• een of meerdere conclusies; 
  De conclusies beschrijven het onderwerp waarvoor bescherming wordt gevraagd. Hoewel de beschrijving en eventuele tekeningen dienen ter interpretatie van de conclusies, zijn het enkel de conclusies die de beschermingsomvang van het toegekende octrooi bepalen. 
  Formuleert u de conclusies te beperkend, dan zal het toegekende octrooi restrictief zijn en kan hieraan later niet meer worden verholpen. Slecht opgestelde conclusies kunnen dus leiden tot een beperktere beschermingsomvang. Het is aangewezen om u te laten bijstaan door een octrooigemachtigde !
• eventuele tekeningen waarnaar de beschrijving of de conclusies verwijzen; 
  De tekeningen zijn onontbeerlijk wanneer ze noodzakelijk zijn om de uitvinding te begrijpen. 
• een uittreksel (abstract) dat bedoeld is om de informatie over het octrooi naar derden te communiceren. 
• indien van toepassing, een vermelding van de geografische oorsprong van het biologisch materiaal op basis waarvan de uitvinding werd ontwikkeld, indien die oorsprong bekend is; 
• de aanduiding van de uitvinder (of het verzoek van de uitvinder om niet in het octrooi te worden vermeld). 
• De pagina's van de octrooiaanvraag moeten worden genummerd overeenkomstig de omzendbrief van 13.08.2020 (PDF, 115.63 KB). (Duitse versie van de omzendbrief van 13.08.2020 (PDF, 127.08 KB))

Taal van de aanvraag

Om een indieningsdatum te bekomen, moeten de expliciete of impliciete aanduiding dat de onderdelen als een octrooiaanvraag bedoeld zijn en de gegevens waarmee de identiteit van de aanvrager kan worden vastgesteld en die de DIE in staat stellen om met de aanvrager in contact te treden, worden opgesteld in de nationale taal (Nederlands, Frans, Duits) voorgeschreven in overeenstemming met de wetten op het gebruik van de talen in bestuurszaken.

Het gedeelte dat op het eerste gezicht een beschrijving lijkt te zijn, mag daarentegen in om het even welke taal worden ingediend, op voorwaarde dat een vertaling van dat gedeelte in de nationale taal, voorgeschreven in overeenstemming met de wetten op het gebruik van de talen in bestuurszaken, aan de DIE wordt bezorgd binnen een termijn van drie maanden te rekenen vanaf de datum waarop de Dienst het gedeelte heeft ontvangen.

Op de website van het Europees Octrooibureau staat automatische vertaalsoftware ter beschikking van het publiek waarmee u een machinevertaling kunt maken van octrooien via de Esp@cenet databank. Die vertaling is enkel ter informatieve titel, en heeft geen juridische waarde.

Andere bepalingen betreffende het taalgebruik bij de DIE

De proceduretaal, alsook de taal die moet worden gehanteerd in de correspondentie met de DIE, is de taal die de octrooihouder of de octrooiaanvrager moet gebruiken bij toepassing van de gecoördineerde wetten op het gebruik van de talen in bestuurszaken. Dat geldt ook in het geval waarin een octrooigemachtigde optreedt in naam en voor rekening van de octrooiaanvrager. Het octrooidossier en de desbetreffende correspondentie worden opgesteld met inachtneming van de taal van de door de gemachtigde vertegenwoordigde persoon.

Regularisatie

Indien niet is voldaan aan de voorwaarden voor de toekenning van een indieningsdatum, of indien aan een vereiste voor het voortzetten van de procedure niet is voldaan, stelt de DIE de aanvrager op de hoogte van die onregelmatigheid. De aanvrager kan die onregelmatigheid dan regulariseren binnen een termijn van drie maanden, te rekenen vanaf de datum van de kennisgeving. De indieningsdatum wordt dan de datum waarop aan alle voornoemde voorwaarden is voldaan. Indien de aanvraag niet binnen de door de DIE gestelde termijn wordt geregulariseerd, wordt ze geacht niet te zijn ingediend. In dat geval geeft de DIE de aanvrager daarvan kennis, met vermelding van de redenen.

Indien een vereiste voor de voortzetting van de procedure niet wordt nageleefd (bijvoorbeeld als het dossier van de octrooiaanvraag niet volledig is of de indieningstaks niet werd betaald), dan stelt de DIE de aanvrager op de hoogte van de onregelmatigheid. De aanvrager beschikt dan over een termijn van drie maanden te rekenen vanaf de datum van de kennisgeving om de onregelmatigheid te regulariseren. Er moet ook een regularisatietaks van 60 euro betaald worden binnen dezelfde termijn. Wordt aan één van beide voorwaarden niet voldaan, dan wordt de niet-geregulariseerde aanvraag geacht te zijn ingetrokken.

Zo lang als het octrooi niet werd verleend, kan de aanvrager ook zelf het initiatief nemen om zijn aanvraag te regulariseren, zonder dat de DIE hem hierom verzoekt.

Herstel

Wanneer een aanvrager of een houder van een octrooi een termijn voor een handeling in een procedure voor de DIE niet in acht heeft genomen, kan hij gebruikmaken van een procedure voor herstel van de rechten. Het herstel is in principe van toepassing op alle door de wet beoogde termijnen waarvan de niet-naleving het verlies van rechten tot rechtstreeks gevolg heeft. Wanneer gevolg wordt gegeven aan het verzoek tot herstel, worden de juridische gevolgen van het verzuim de termijn in acht te nemen, geacht zich niet te hebben voorgedaan. Het octrooi wordt, met andere woorden, geacht nooit opgehouden te hebben zijn effect uit te oefenen.

Opgelet, in bepaalde situaties is herstel niet mogelijk. Vooreerst kan het herstel niet gevraagd worden voor de betaling van de jaartaksen die opeisbaar worden ten gevolge van een herstelprocedure. Daarnaast kan het niet in acht nemen van de termijn voor regularisatie van een octrooiaanvraag evenmin het voorwerp zijn van een verzoek om herstel. Tot slot is herstel niet toegelaten voor het niet in acht nemen van de termijn van drie maanden te rekenen vanaf de kennisgeving door de DIE van een onregelmatigheid ten aanzien van de voorwaarden voor vertegenwoordiging naar de Dienst. 

Indieningstaks betalen

Het betalingsbewijs van de indieningstaks moet uiterlijk binnen 1 maand na de indiening van de octrooiaanvraag bij de DIE toekomen.

Nieuwheidsonderzoek

Binnen 13 maanden na de indieningsdatum (of de voorrangsdatum indien een recht van voorrang werd ingeroepen) moet de aanvrager de taksen voor het nieuwheidsonderzoek betalen. Dat onderzoek wordt uitgevoerd door het Europees Octrooibureau dat een nieuwheidsverslag opstelt en een schriftelijke opinie over de andere octrooieerbaarheidsvoorwaarden geeft.

Het nieuwheidsverslag en de schriftelijke opinie zijn niet bindend, en bieden ook geen sluitende garantie over de geldigheid van het octrooi. Zelfs als daaruit blijkt dat de uitvinding niet nieuw is, of dat een andere voorwaarde inzake octrooieerbaarheid niet is vervuld, kan nog steeds een Belgisch octrooi verleend worden. De rechter bij wie de geldigheid van het octrooi wordt betwist, is echter niet gebonden door die documenten. Over de definitieve geldigheid van het octrooi wordt dus alleen uitsluitsel gegeven bij een eventuele gerechtelijke procedure. Het nieuwheidsverslag en de schriftelijke opinie hebben evenwel een nuttige informatieve functie en geven de aanvrager de kans om zijn aanvraag aan te passen of in te trekken.

Dat is een belangrijk verschil tussen een Belgisch octrooi en een Europees octrooi. Voor een Europees octrooi kan het Europees Octrooibureau immers, na onderzoek van de naleving van de octrooieerbaarheidsvoorwaarden, weigeren om een octrooi te verlenen als deze voorwaarden niet zijn vervuld.

Indien het Europees Octrooibureau oordeelt dat er geen grondig onderzoek kan worden verricht naar de stand van de techniek ten aanzien van de gehele uitvinding opgenomen in de octrooiaanvraag of een gedeelte ervan, verklaart het dat een dergelijk onderzoek onmogelijk is of stelt het in de mate van het mogelijke een gedeeltelijk onderzoeksverslag en een schriftelijke opinie op. Die verklaring zal het onderzoeksverslag en de schriftelijke opinie vervangen in het octrooidossier dat ter inzage ter beschikking wordt gesteld van het publiek.

Indiening van een afgesplitste aanvraag

De octrooiaanvraag mag slechts op één enkele uitvinding betrekking hebben, of een groep van uitvindingen die zodanig onderling verbonden zijn dat zij op een enkele algemene uitvindingsgedachte berusten. De vereiste eenheid van uitvinding geldt als een internationale norm in het octrooirecht.

In het raam van de verleningsprocedure van het Belgisch octrooi kan in het onderzoeksverslag dat aan de aanvrager overhandigd wordt, vermeld worden dat de uitvinding die het voorwerp is van de octrooiaanvraag niet voldoet aan de vereiste eenheid van uitvinding. In dat geval wordt het onderzoeksverslag opgesteld voor de delen van de aanvraag die betrekking hebben op de uitvinding of op de groep van uitvindingen die als eerste in de conclusies wordt genoemd. De aanvrager moet dan, ten laatste voor de verlening van het octrooi, ofwel zijn aanvraag afsplitsen (in verschillende zogenaamde “afgesplitste” aanvragen) - en de taksen verschuldigd voor de aanvraag van het octrooi binnen de voorgeschreven termijnen betalen (indieningstaks, onderzoekstaks en eventuele jaartaksen) - ofwel zijn octrooiaanvraag beperken tot één enkele uitvinding of tot één enkel algemeen uitvindingsconcept. De afsplitsing of beperking van de aanvraag kan het gevolg zijn van het initiatief van de aanvrager, of het kan gevolg geven aan de kennisgeving van het onderzoeksrapport waarin de DIE hem daartoe uitnodigt. In beide gevallen is een afsplitsing of beperking van de octrooiaanvraag slechts mogelijk tot aan de verlening van het octrooi. Wanneer de aanvrager zijn aanvraag niet beperkt en geen afgesplitste aanvraag of aanvragen indient, zal het verleende octrooi beperkt zijn tot de conclusies waarvoor het onderzoeksverslag werd opgesteld. 

De afgesplitste aanvragen behouden de indieningsdatum van de oorspronkelijke aanvraag en, in voorkomend geval, het voordeel van een eventueel recht van voorrang. Eens ingediend, wordt elke afgesplitste aanvraag behandeld als een onafhankelijke octrooiaanvraag.

Publicatie van de octrooiaanvraag

De DIE maakt de octrooiaanvragen (ingediend sinds 22.09.2014) toegankelijk voor het publiek bij het verstrijken van een termijn van 18 maanden na de indieningsdatum of, desgevallend, de datum van voorrang. De automatische publicatie van de octrooiaanvragen is een maatregel ter versterking van de rechtszekerheid en een manier voor andere economische operatoren om te weten dat bescherming wordt gevraagd voor een uitvinding die in voorkomend geval de activiteitssector betreft waarin zij actief zijn. De octrooiaanvraag wordt echter niet voor het publiek toegankelijk gemaakt wanneer de aanvraag werd ingetrokken of wordt geacht te zijn ingetrokken. Als rekening houdend met de voortgang van de procedure het octrooi na 18 maanden klaar is voor publicatie, zal het verleend worden en de octrooiaanvraag waarop het gebaseerd is, zal worden ingevoegd in het dossier dat ter consultatie aan het publiek wordt voorgelegd.

Verlening en publicatie van het octrooi

In de loop van de procedure voor de DIE en zolang het octrooi niet is verleend, kan de aanvrager op eigen initiatief taalfouten en overschrijvingsfouten verbeteren. De verbetering kan slechts worden toegestaan voor zover is aangetoond dat de octrooiaanvrager kennelijk geen andere dan de verbeterde tekst kan hebben bedoeld.

Zodra alle formaliteiten zijn vervuld en onder voorbehoud van het betalen van de verschuldigde taksen, wordt zo vlug mogelijk na het verstrijken van een termijn van 18 maanden na de indieningsdatum (of de voorrangsdatum indien een recht van voorrang werd ingeroepen) het octrooi afgeleverd bij ministerieel besluit. De aanvrager kan ook vragen om het octrooi sneller te verlenen als de formaliteiten zijn vervuld. Dat kan bijvoorbeeld nuttig zijn wanneer er kort na de octrooiaanvraag een inbreuk op het octrooi wordt gepleegd.

De verlening van een Belgisch octrooi vereist dus slechts het vervullen van de formaliteiten, met inbegrip van het betalen van de taksen, en garandeert op geen enkele wijze dat de geldigheidsvoorwaarden voor het octrooi zijn voldaan.

Het octrooi wordt vermeld in een officieel Register, online raadpleegbaar. Het volledige octrooi alsook het aanvraagdossier zijn eveneens raadpleegbaar vanaf de verlening van het octrooi. Tevens verzorgt de DIE een beknopte publicatie van de wezenlijke kenmerken van de verleende octrooien in de Verzameling der Uitvindingsoctrooien.

Het dossier van het verleende octrooi bevat alle informatie en alle stukken met betrekking tot de verleningsprocedure van het octrooi die nuttig zijn voor de informatie aan het publiek, met uitzondering van de stukken die worden uitgesloten van inzage ten behoeve van het publiek om de rechtmatige belangen van natuurlijke personen of rechtspersonen te beschermen.

Het octrooi treedt in werking vanaf de dag dat het toegankelijk is voor het publiek (in principe de dag dat het wordt verleend), ofwel bij de publicatie ervan door de DIE. Vóór de publicatie geniet de houder van de octrooiaanvraag niettemin al een voorlopige bescherming. De voorlopige bescherming die de octrooiaanvraag verleent, wordt bepaald door de conclusies die het voorwerp waren van de publicatie van de octrooiaanvraag of, in voorkomend geval, door de meest recente conclusies ingediend bij de DIE die, naargelang het geval, ter beschikking worden gesteld van het publiek of die vervat zijn in de kopie die werd bezorgd aan de derde die de uitvinding die het voorwerp van de octrooiaanvraag is, geëxploiteerd heeft.