Table of Contents

    Intellectuele eigendomsrechten spelen een belangrijke rol in onze economie: ze zetten aan tot creativiteit en onderzoek, en geven ondernemingen de mogelijkheid om hun concurrentiële positie in de wereldeconomie te versterken. Namaak en piraterij vormen dus een ernstige bedreiging voor die realiteit. Steeds meer (vaak criminele) organisaties maken enorme winsten door namaak op te zetten van producten en merken die beschermd zijn door intellectuele rechten, en/of door de handel in zulke namaakproducten.

    Namaak en piraterij zijn begrippen die doorgaans gebruikt worden om een schending van de intellectuele eigendomsrechten aan te geven, dat wil zeggen handelingen (zoals het gebruik, de productie of de commercialisering) die worden uitgevoerd zonder toestemming van de houder van het intellectuele eigendomsrecht. In principe vormt elk verhandelbaar product vandaag een potentieel doelwit voor namaak. Namaak blijft dus niet beperkt tot luxeproducten of kledij. Zelfs tandpasta, afwasmiddel en smartphone-accessoires worden op commerciële schaal nagemaakt.

    De markt voor namaakgoederen wordt steeds professioneler. De kleine clandestiene werkplaatsen zijn vervangen door een ware industrie, uitgerust met hoogtechnologische installaties en een eigen distributienetwerk. Soms verschijnen namaakproducten op de markt nog voor de authentieke producten in de handel worden gebracht. 

    Welke invloed heeft de namaakmarkt op onze economie?

    De gevolgen van de namaakmarkt zijn niet enkel nadelig voor de houders van de intellectuele eigendomsrechten, maar ook voor de maatschappij.

    Namaak ontneemt ondernemingen de vruchten van hun bekendheid, hun positieve imago en hun investeringen in onderzoek en ontwikkeling, innovatie en marketing. Dat raakt niet enkel de ondernemingen zelf, maar ook de maatschappij in haar geheel lijdt onder de gevolgen van namaak.

    Zo wordt het inkomensverlies door namaak wereldwijd geschat op honderden miljarden euro. De namaakmarkt vertegenwoordigt 5 tot 10% van de wereldwijde handel. Dat resulteert in het verlies van veel douane- en fiscale inkomsten.

    Het verlies van werkgelegenheid in de Europese industrie als gevolg van namaak, wordt geschat op meer dan 700.000 banen. Daarnaast bevordert namaak de ontwikkeling van ongecontroleerde werkomgevingen, die vaak clandestien zijn, en de uitbuiting van kwetsbare werknemers.

    Er zijn ook risico's voor de gezondheid en de veiligheid van consumenten. De producten worden vervaardigd zonder toezicht door de bevoegde autoriteiten en voldoen niet altijd aan de kwaliteitsnormen. Met name de namaak van geneesmiddelen spreekt voor zich.

    Vooral namaak en piraterij hebben negatieve gevolgen op innovatie en investeringen. Ondernemingen zijn minder geneigd om te investeren in onderzoek en ontwikkeling, wanneer de resultaten die hieruit voortvloeien niet doeltreffend worden beschermd.

    Doeltreffende maatregelen in de strijd tegen namaak en piraterij zijn dus erg belangrijk. De Belgische wetgeving voorziet bijgevolg, in lijn met internationale en Europese verdragen en regels, in talrijke rechtsmiddelen om overtredingen te voorkomen.

    Hoe optreden tegen namaak?

    Een goed begrip van intellectuele eigendom leidt tot meer respect voor intellectuele eigendom, in die zin dat het besef van de negatieve gevolgen van namaak (op de economie, de werkgelegenheid, de gezondheid en de veiligheid,) de consumenten ertoe aanzet om geen nagemaakte producten meer te kopen. Uit de 3de editie van een studie van het Bureau voor Intellectuele eigendom van de Europese Unie (EUIPO) naar de houding en het gedrag van Europese burgers wat betreft intellectuele eigendom, blijkt dat de meeste burgers het er vandaag over eens zijn dat het belangrijk is dat wie investeert in innovatie, beschermde rechten geniet en beloond wordt voor zijn werk. Dat is een geleidelijke, maar bemoedigende verandering.

    Anderzijds is het belangrijk voor ondernemingen om voldoende aandacht te besteden aan de naleving van hun intellectuele eigendomsrechten. De verwerving en het bezit van deze rechten zijn belangrijke activa in het vermogen van een onderneming. Zonder voldoende inspanningen om de rechten te doen naleven door derden en een voortdurend toezicht op niet-toegelaten gebruik, kunnen deze rechten hun waarde verliezen, evenals hun doeltreffendheid.

    Welke rechtsmiddelen zijn beschikbaar in de strijd tegen namaak en piraterij?

    De wetgeving voorziet in een reeks rechtsmiddelen die de houders van intellectuele eigendomsrechten kunnen inzetten om inbreuken op hun rechten te bestrijden. Die middelen zijn zowel strafrechtelijk als civielrechtelijk beschikbaar.

    Zie de volgende pagina's voor meer informatie over rechtsmiddelen:

    Opgelet, voordat u actie onderneemt tegen namakers, raden we sterk aan om contact op te nemen met een deskundige. Aangezien het dan doorgaans gaat om een geschillenprocedure voor een rechtbank, neemt u best een advocaat onder de arm. Dit is vooral nodig omdat intellectuele rechten gecentraliseerd zijn bij bepaalde rechtbanken (in de regel de ondernemingsrechtbanken die zitting houden in de zetel van een hof van beroep) en een procedure niet in om het even welke rechtbank kan worden opgestart.

    Noodprocedure tegen online piraterij

    Sinds 1 juni 2024 maakt een nieuwe procedure het mogelijk om bij hoogdringendheid de voorzitter van de ondernemingsrechtbank van Brussel te benaderen om voorlopige maatregelen te nemen om een einde te maken aan

    • een duidelijke en aanzienlijke inbreuk op een auteursrecht,
    • een naburig recht,
    •  het recht van een producent van databanken, die online wordt gepleegd.

    Die nieuwe procedure is ook van toepassing op de exploitatie van onwettige onlinekansspelen.

    In die context wordt de rechter bijgestaan door de Dienst voor de Strijd tegen Inbreuken op het Auteursrecht en de Naburige Rechten op het Internet en tegen de exploitatie van onwettige onlinekansspelen. Die dienst is opgericht binnen de Algemene Directie Economische Inspectie van de FOD Economie.

    De dienst kan met name door de voorzitter van de rechtbank worden gemachtigd om de toepassingsmodaliteiten van de beslissing vast te stellen, in samenwerking met de internetproviders (zoals het blokkeren van websites, de identificatie van spiegelsites, enz.).

    Daarnaast is de dienst is verantwoordelijk voor het bijhouden en bijwerken van een lijst van websites waarop maatregelen van toepassing zijn.

    Denkt u dat u ooit namaak gekocht hebt?

    Als consument loopt u meer dan ooit risico's door namaakproducten.

    • In 2020, zijn 8 % van de Belgen misleid tot het kopen van een nagemaakt product.
    • Nagemaakte producten kunnen een ernstig gezondheids- en veiligheidsrisico vormen.
    • 6,8 % van de EU-invoer, met een waarde van 121 miljard EUR, bestaat uit nagemaakte producten.
    • Handel in nagemaakte en vervalste farmaceutische producten is wereldwijd goed voor 4 miljard EUR.

    Ontdek meer in deze video.

    Jongeren, piraterij en namaak

    In 2021, onder Belgen van 15 tot 24 jaar:

    • 29% heeft doelbewust gebruikgemaakt van illegaal gekopieerde inhoud (voornamelijk films, Tv-series en muziek);
    • 43% heeft doelbewust ten minste één namaakproduct gekocht (voornamelijk kleding, elektronische apparaten en schoenen).

    Het is van cruciaal belang om jongeren te helpen weloverwogen keuzes te maken.

    Ontdek meer in deze video en infografiek.

    Studie over het fenomeen namaak in België

    De strijd tegen namaak van producten en diensten die beschermd zijn door intellectuele eigendomsrechten blijft van het grootste belang, omdat het de hele samenleving treft. Namaak heeft een grote sociaaleconomische impact in de Europese Unie en in België, veroorzaakt aanzienlijke economische verliezen en banenverlies en vormt een potentiële bedreiging voor de gezondheid en het milieu.

    Uit een gezamenlijke studie van de OESO en het EUIPO blijkt dat ons land een van de belangrijkste bestemmingen is voor gevaarlijke namaakgoederen en dat het deel uitmaakt van een bevoorrechte route voor de distributie van deze goederen in de andere lidstaten van de Europese Unie.

    Deze studie in opdracht van de FOD Economie analyseert de belangrijkste trends in namaak in België en geeft een overzicht van de bestaande nationale en Europese maatregelen ter bestrijding van namaak. Dit zal het mogelijk maken om de aanpak en de instrumenten die gebruikt worden in de strijd tegen namaak opnieuw te evalueren en verder te verbeteren in het licht van de toenemende uitdagingen, vooral op het vlak van coördinatie tussen de betrokken partijen. Na bestudering van de beste praktijken doet de studie negen aanbevelingen als mogelijke manieren om de strijd tegen namaak in België te verbeteren.

    De studie over namaak raadplegen

    Laatst bijgewerkt
    21 juni 2024