De grote Belgische O&O-projecten

In België is het Studiecentrum voor Kernenergie (SCK•CEN) een belangrijke speler in volgende grote R&D-projecten in België.

Het HADES project

Een van de projecten van het centrum is HADES (High Activity Disposal Experimental Site), een lab dat enorm belangrijk is voor het onderzoek naar geologische berging. Het gaat om een galerij die 224 meter onder de grond ligt. Het laboratorium werd gebouwd sinds 1980 en verder uitgebreid in 1997-1999 en 2001-2002. HADES biedt de mogelijkheid om de Boomse kleilaag, een van de kleisoorten die bestudeerd worden om als geologische bergingsinstallatie in België te dienen, in-situ te onderzoeken. De voorbije decennia kon men dankzij HADES een hele reeks aspecten bestuderen met betrekking tot de langetermijnveiligheid van een geologische bergingsinstallatie. Ook vandaag blijft dit ondergrondse lab een van dé referenties in het onderzoek rond geologische berging in kleiformaties. Dit project wordt beheerd door een economisch samenwerkingsverband tussen de Nationale Instelling voor Radioactief Afval en Verrijkte Splijtstoffen (NIRAS) en het SCK•CEN, ESV EURIDICIE genaamd ("European Underground Research Infrastructure for Disposal of nuclear waste in Clay Environment") dat als doel heeft om een actieve bijdrage te leveren aan de haalbaarheidsstudies rond de berging van radioactief afval in kleilagen.

Het RECUMO project

Het SCK•CEN ontwikkelt in partnerschap met het Nationaal Instituut voor Radio-elementen (IRE) het project RECUMO (Recovery of valuable Uranium residues of 99Mo-based radio-pharma in Belgium) dat ernaar streeft een structurele oplossing te bieden voor het beheer van de bestraalde stoffen afkomstig van de productie van medische radio-isotopen die momenteel worden opgeslagen op de site van het IRE te Fleurus. De RECUMO-installatie zal deze afvalstoffen verwerken met strikte naleving van de ter zake geldende normen inzake nucleaire veiligheid en beveiliging. Die afvalstoffen zullen omgezet worden in laag verrijkt uranium en vervolgens gezuiverd worden te Mol zodat een kwaliteitsvolle valoriseerbare materie wordt bekomen waarbij een duurzaam en langetermijnbeheer wordt gegarandeerd van de afvalstoffen afkomstig van de productie van medische radio-isotopen in België. Dit partnerschap vormt de concretisering van de beslissing van de Ministerraad van 21 april 2017.

Het MYRRHA project

Het SCK•CEN werkt actief aan het ontwerp en de bouw van een nieuwe multifunctionele onderzoeksfaciliteit: MYRRHA staat voor Multi-purpose hYbrid Research Reactor for High-tech Applications.

Met MYRRHA wil men het pad effenen naar een demonstratie op industriële schaal van de transmutatie van hoogactief afval.

Een wereldprimeur

MYRRHA is het eerste prototype ter wereld van een kernreactor aangedreven door een deeltjesversneller. Deze deeltjesversneller houdt de kettingreactie van kernsplijting in stand door als externe neutronenbron te fungeren. Aangezien het neutronenniveau wordt in stand gehouden door een externe bron is de reactor subkritisch (de kern bevat niet voldoende brandstof de kettingreactie in stand te houden).

Deze wereldprimeur maakt deel uit van het project GUINEVERE, dat voortvloeit uit de samenwerking met het Franse Centre national de la recherche scientifique (CNRS), met het Commissariat à l'énergie atomique et aux énergies alternatives (CEA), met een tiental andere Europese laboratoria en met de Europese Commissie.

Het MYRRHA-project is door het Europees strategieforum voor onderzoeksinfrastructuren (ESFRI) van de Europese Commissie aangemerkt als een project met hoge prioriteit.

Ondersteuning voor het MYRRHA-project

Vanaf 2010 steunt de Ministerraad voor het MYRRHA-project. De Belgische regering besliste daarop door een budget toe te kennen om de financiële en technische onzekerheden van het MYRRHA-project onder controle te houden.

Er werd een MYRRHA-groep (MAHG) opgericht om het MYRRHA-project technisch, juridisch en financieel te volgen, zowel in de gedetailleerde ontwerpfase als in de investeringsfase. De MYRRHA MAHG is samengesteld uit vertegenwoordigers van de FOD Economie, de POD Wetenschapsbeleid, de twee Regeringscommissarissen van het SCK•CEN en een vertegenwoordiger van de Nationale Bank van België. De Inspecteur van Financiën neemt er als waarnemer aan deel. De FOD Economie neemt het secretariaat op zich.

Het SCK•CEN zet de ontwikkeling van het project de komende jaren verder.  Begin 2018 omvatte het project 3 fasen:

• Fase 1: bouw en exploitatie van de 100 MeV-deeltjesversneller, ISOL target stations en testapparatuur voor fusiematerialen;
• Fase 2: O&O en verhoging van de energie van de deeltjesversneller naar 600 MeV;
• Fase 3: O&O, pre-licensing, bouw en exploitatie van het reactorgedeelte.

Na de ministerraad van 7 september 2018 heeft de regering, op basis van het maturiteitsniveau van het MYRRHA-project en de aanbevelingen van de MAHG, haar steun en engagement voor het MYRRHA-project hernieuwd. Deze steun betekent met name de opname van het MYRRHA-project als een "bijkomend project" in het Nationaal Pact voor Strategische Investeringen en de financiering van de eerste fase van het project voor een bedrag van 558 miljoen euro.

De ministerraad heeft ook goedkeuring gegeven voor de oprichting van de ivzw MYRRHA (internationale vereniging zonder winstoogmerk), een juridisch statuut geschikt voor projecten gefinancierd door meerdere landen. Deze beslissing zal de promotie van het MYRRHA-project en zijn toepassingen bevorderen, net als de toegang voor geïnteresseerde buitenlandse partners.

Het SMART -project

IRE onderneemt in partnerschap met het Nederlandse technologiebedrijf ASML het project SMART (Source of MedicAl RadioisoTopes) dat ernaar streeft een nieuwe methode te ontwikkelen voor de productie van Molybdeen-99 (Mo-99), het meest gebruikte radio-element in de nucleaire geneeskunde.

Het nieuwe productieproces van Mo-99 met een lineaire deeltjesversneller vervangt het huidige proces van bestraling met uranium-235 (U-235) in een onderzoeksreactor. Wat dit project extra uitdagend maakt: het nieuwe productieproces met een deeltjesversneller moet Mo-99 produceren van een kwaliteit die compatibel is met het type generator dat nu reeds gebruikt wordt in de hospitalen. De verandering in het productieproces zal dus geen invloed hebben op het gebruik van het eindproduct en de kwaliteit van de beeldvorming. 

Dezie nieuwe en duurzame technologie zal de hoeveelheid nucleair afval sterk verminderen de verwerking ervan vereenvoudigen. Bovendien is de nieuwe technologie intrinsiek veilig en is een nucleaire uitstoot tijdens het nieuwe productieproces volledig uitgesloten. De problematiek van het verhandelen en vherwerken van U-235 valt uiteraard ook volledig weg.

Aan het einde van de ontwikkelingsfase van het project zal het IRE op basis van technische, economische en marktrisico’s besluiten een prototype van een productielijn te bouwen die de huidige industriële productie zal overnemen. Dankzij de duurzame technologie zal het IRE Mo-99 produceren dat in de komende decennia elk jaar voor de diagnose van miljoenen patiënten zal gebruikt worden.

De federale regering heeft in september 2018 haar steun uitgesproken voor het project en via het Nationaal Pact voor Strategische Investeringen een deel van de financiering van het onderzoek op zich genomen ter hoogt van 52 miljoen euro.