Forward Monitoring van de elektriciteitsbevoorrading

De forward monitoring van de elektriciteitsbevoorrading brengt de meest recente informatie en studies samen die de toekomstige ontwikkeling van beschikbare capaciteiten en marktprijzen analyseren.

Zie ook:

• Continue monitoring
   
• Backward monitoring

De productievergunningen

De Algemene Directie Energie leverde onlangs de vergunningen in onderstaande tabel af (update op 23.01.2025):

De geplande productieonderbrekingen

Op 28 december 2011 trad de verordening (EU) nr. 1227/2011 van het Europees Parlement en de Raad over de integriteit en transparantie van de groothandelsmarkt voor energie (hierna: REMIT) in werking. Die verordening verplicht de marktdeelnemers om essentiële gegevens aan het ACER te bezorgen, zoals de gegevens over de beschikbaarheid en het gebruik van installaties voor de productie, opslag en transmissie die voor de markt belangrijk zijn.

De gegevens hieronder over de eenheden die niet beschikbaar zijn voor productie en opslag tussen 2024 en 2027 zijn afkomstig van het ENTSO-E Transparency Platform. De tabel wordt halfjaarlijks bijgewerkt

De studies over de vooruitzichten op korte termijn

De seizoensgebonden vooruitzichten van ENTSO-E (Summer en Winter Outlooks)

Winter Outlook 2024-2025

Het DG Energie van de FOD Economie publiceert een continue monitoring van de bevoorradingszekerheid. Deze monitoring bevat regelmatige updates van de belangrijkste concepten die gebruikt worden om de bevoorradingszekerheid te bewaken.

In november 2024 publiceerde ENTSO-E (European Network of Transmission System Operators for Electricity) de Winter Outlook 2024-2025. Dit rapport analyseert onder meer de zekerheid van de elektriciteitsvoorziening voor meer dan 35 Europese landen.

ENTSO-E heeft twee scenario's bestudeerd om de toereikendheid van de elektriciteitsvoorziening te beoordelen:

• het referentiescenario onder normale marktomstandigheden
• het scenario met inbegrip van off-market bronnen

ENTSO-E concludeert dat er voor geen van beide scenario's een risico is voor de bevoorradingszekerheid in België. Een gelijkaardige conclusie kan worden getrokken voor de meeste Europese landen. De landen met een LOLE (Loss of Load Expectation) groter dan 0 zijn Cyprus, Ierland, Malta, Kreta, Estland, Finland en Polen.

Bij gebruik van off-market bronnen nemen de risico's voor verschillende van deze landen aanzienlijk af of verdwijnen ze zelfs. In elk geval is België niet bezorgd over een risico voor zijn bevoorradingszekerheid.

In de studie van juni 2023 over de toereikendheid in België door netbeheerder Elia werd een gelijkaardige conclusie getrokken en werd voor deze winter geen risico voor de bevoorradingszekerheid vastgesteld.

De trends voor deze winter in vergelijking met vorig jaar zijn aanzienlijk meer hernieuwbare opwekkingscapaciteit. De toename in heel Europa bedraagt 110 GW. De batterijopslagcapaciteit is in een jaar tijd verdubbeld, maar blijft op een vrij laag niveau van 11 GW geïnstalleerd in heel Europa. Wat betreft opwekkingscapaciteit die meer CO2 uitstoot, zoals die op basis van kolen of olie, is de gecombineerde capaciteit hiervan in Europa gedaald met 17 GW, oftewel 15%. De flexibele gasgestookte capaciteit is daarentegen met 8 GW gestegen ten opzichte van de vorige winter.

Summer Outlook 2024

ENTSO-E voert jaarlijks een analyse uit van de bevoorradingszekerheid voor de komende zomer. De "Summer Outlook 2024" werd op 14 juni 2024 tijdens een webinar voorgesteld en stelde geen enkel risico vast voor de toereikendheid van het elektriciteitssysteem voor België tijdens de zomer van 2024.

Er werden twee scenario's bestudeerd. Het eerste gaat uit van een Europese markt onder normale bedrijfsomstandigheden, terwijl het tweede bepaalde middelen toevoegt die buiten de markt om worden geactiveerd wanneer een behoefte wordt vastgesteld. Voor beide scenario's vond ENTSO-E geen risico voor de bevoorradingszekerheid in België. 

De gegevens die zijn gebruikt om deze analyse uit te voeren, dateren van maart 2024. Het is dus belangrijk om de situatie voortdurend in het oog te houden, wat de AD Energie van de FOD Economie ook doet.

Hoewel er a priori geen risico voor de bevoorradingszekerheid bestaat door een gebrek aan capaciteit, zijn er toch risico's op incompressibiliteit van het Belgische elektriciteitsnet in situaties van overproductie (dagen met veel wind en zonneschijn). Dit risico wordt vergroot door verkeerde weersvoorspellingen. De netbeheerder heeft daarom een aantal maatregelen getroffen en de situatie wordt voortdurend gemonitord.

De studies over de vooruitzichten op middellange termijn

De analyses van ENTSO-E in het kader van het ERAA 2024

Het ERAA (European Resource Adequacy Assessment) is een pan-Europese beoordeling, uitgevoerd door netbeheerders, van de toereikendheid van de hulpbronnen van het elektriciteitssysteem voor bepaalde belangrijke jaren over een horizon van 10 jaar. Het wordt elk jaar uitgevoerd, waarbij de editie van 2024 zich richt op de jaren 2026, 2028, 2030 en 2035.

Deze studie wordt uitgevoerd in overeenstemming met artikel 23 van Richtlijn 2019/943 van het Europees Parlement en de Raad van 5 juni 2019 betreffende de interne markt voor elektriciteit en is gebaseerd op geavanceerde probabilistische methodologieën en beoordelingen. Deze methodologieën worden voornamelijk bepaald door ACER (Agentschap voor de samenwerking tussen energieregulatoren) en worden gebruikt voor het modelleren en analyseren van gebeurtenissen die het evenwicht tussen vraag en aanbod van elektriciteit negatief kunnen beïnvloeden.

De Belgische veronderstellingen die in de ERAA 2024 werden gebruikt, werden door Elia verstrekt na overleg met DG Energie en vertegenwoordigen de meest recente veronderstellingen op het moment van de studie. Er werd rekening gehouden met de nieuwe capaciteiten die werden gecontracteerd tijdens de CRM-veilingen van 2021, 2022 en 2023, evenals met de verlenging van de twee kerncentrales Doel 3 en Tihange 4 van 2025-2026, in overeenstemming met de overeenkomst tussen de Belgische staat en Engie en de goedkeuring van de Europese Commissie.

• Voor 2026, voor het centrale scenario, is de gesimuleerde LOLE voor België, na de economische haalbaarheidsanalyse (EVA), hoger dan de betrouwbaarheidsnorm (3u), en bereikt 4,7 uur/jaar. Desondanks zal de bevoorradingszekerheid in België gewaarborgd zijn aangezien de T-1 CRM-veilingen van 2024 en 2025 nog niet in aanmerking zijn genomen.

• Voor 2028, voor het centrale scenario, is de gesimuleerde LOLE voor België, na de economische levensvatbaarheidsanalyse (EVA), hoger dan de betrouwbaarheidsnorm (3u), en bereikt 7,9 uur/jaar. Ook hier wordt in het scenario geen rekening gehouden met toekomstige CRM-veilingen.

• Voor 2030, voor het centrale scenario, daalt de gesimuleerde LOLE voor België, na de economische levensvatbaarheidsanalyse (EVA), lichtjes tot 6 uur/jaar.

• Voor 2035, voor het centrale scenario, stijgt de gesimuleerde LOLE voor België, na de economische haalbaarheidsanalyse (EVA), opnieuw tot 10,4 uur/jaar.

Er kunnen verschillende opmerkingen worden gemaakt:

• De betrouwbaarheidsnorm voor België wordt in geen van de bestudeerde doeljaren gehaald. Dit toont aan dat er in België problemen met de bevoorradingszekerheid te verwachten zijn als er geen actie wordt ondernomen.
• De resultaten kunnen verschillen van de resultaten die Elia heeft verkregen in zijn tweejaarlijkse studie over toereikendheid en flexibiliteit “Ad&Flex”, aangezien de veronderstellingen tussen de twee studies zijn gewijzigd. Bovendien gaat ERAA uit van volledige kalenderjaren, in tegenstelling tot Elia, voor wie het referentiejaar begint op 1 november en eindigt op 31 oktober (om winters niet van elkaar te scheiden).
• De maatregelen van de regering, in het bijzonder de invoering van een CRM, zijn gerechtvaardigd gezien de risico's voor de continuïteit van de elektriciteitsvoorziening in de komende jaren. Deze maatregelen zullen helpen voorkomen dat deze risico's werkelijkheid worden.
• De publicatie van deze studie werd aanzienlijk vertraagd door de implementatie van een nieuwe klimaatdatabase.

ACER beschikt vanaf de datum van publicatie, 7 april 2025, over 3 maanden om de ERAA 2024 te valideren of te wijzigen.

De analyses van het Pentalateraal Forum

De “Generation Adequacy Assessment”-studie (GAA) die in april 2020 gepubliceerd werd, baseert zich op de hypothesen van de laatste “Mid-Term Adequacy Forecast“ (MAF). Die werd eind 2019 door ENTSO-E gepubliceerd en beschrijft meerdere gevoeligheden die de transmissienetbeheerders omschreven en die door de ministeries gevalideerd werden. Over die studie werden de regulatoren van het Pentalateraal Forum (PLEF) geraadpleegd.

Ter herinnering, het PLEF vormt het kader voor de regionale samenwerking in de CWE-zone (Central Western Europe) om de marktintegratie van de elektriciteit en de bevoorradingszekerheid te verbeteren.

Volgens de hypothesen van de PLEF GAA-studie, zal er in België in 2025 een aanzienlijke behoefte aan nieuwe capaciteit zijn, ondanks de veronderstelde verhoging en ontwikkeling van het vraagbeheer, de hernieuwbare energie, de opslag en de interconnectiecapaciteit.

Een essentiële conclusie van het onderzoek, die geen capaciteitsremuneratiemechanisme in België in rekening brengt, is dat het structureel tekort op het gebied van de vastgestelde geschiktheid sterk afhangt van de risico's die aan de controle van België ontsnappen. De verschillende regionale gevoeligheden die in de studie (“Low Gas”, “Low NUC”) worden toegepast, onderstrepen immers op welk punt de onbeschikbaarheid van de productie of van de interconnectiecapaciteit in het buitenland een impact heeft op de geschiktheid in België (de resultaten van de studie tonen voor die gevoeligheden de respectievelijke Loss of Load Expectation (“LOLE”) van 8,1u en 4,6u in 2025 aan).

De studie over de flexibiliteitsbehoeften en -mogelijkheden in de Penta-regio, gepubliceerd in maart 2023, voorspelt een aanzienlijke toename (factor 3 tot 5) van de flexibiliteitsbehoeften (dagelijks, wekelijks en seizoensgebonden) in deze regio tegen 2030, 2040 en 2050, als gevolg van de massale intrede van intermitterende hernieuwbare energiebronnen. De toegepaste technologische scenario's (op basis van de "Ember study 2022") variëren van land tot land, afhankelijk van de behoeften en het potentieel voor verschillende flexibele technologieën.

Verwacht wordt dat flexibiliteit aan de vraagzijde en de opslag tegen 2040 een belangrijke bijdrage zullen leveren aan de flexibiliteit, waarbij een belangrijke rol wordt verwacht van elektrolyse en waterstofproductie, met name in België. Uit de studie blijkt dat regionale samenwerking (op Penta-niveau) de behoefte aan flexibiliteit aanzienlijk kan verminderen (met 10-20%). De studie gaat vergezeld van een reeks aanbevelingen inzake bestuur, de uitvoering (en herziening) van de richtlijn betreffende de elektriciteitsmarkt (EMD) en de elektriciteitstransmissie- en -distributienetwerken.

De analyses van de bevoorradingszekerheid op lange termijn

De netbeheerder heeft in november 2017 een studie over de energietransitie en de ermee verbonden elektrische scenario’s uitgevoerd.