Kans op elektriciteitsschaarste

Elk najaar publiceert Elia, de beheerder van het Belgische midden- en hoogspanningsnet, zijn wintervooruitzichten voor de elektriciteitsvoorziening in ons land.

Volgens de geruststellende analyse van Elia is het risico op een elektriciteitsschaarste tijdens de winter van 2020-2021 erg laag. Dat is ook de mening van de Algemene Directie Energie van de FOD Economie. Daarom heeft de minister van Energie op 15 januari 2019 beslist om geen strategische reserves aan te leggen voor de periode van 1 november 2020 tot 31 maart 2021.

Op basis van de geruststellende analyse van Elia, die wijst op een laag risico op elektriciteitsschaarste voor de periode 2020-2021, en anderzijds het advies in diezelfde zin van de Algemene Directie Energie, werd er voor de periode van 1 november 2020 tot 31 maart 2021 geen strategische reserve aangelegd. 

Elia volgt de evolutie van de parameters over de elektriciteitsbevoorrading van België op de voet en geeft de regering regelmatig een update over de stand van zaken.

Op elk moment kunt u het risico op een elektriciteitstekort voor de komende zeven dagen inschatten door de  stroomindicator van Elia te raadplegen.

Wil u verwittigd worden bij een dreigend tekort of afschakeling?

Schrijf u in op BE-alert!

In welke mate heeft het conflict tussen Rusland en Oekraïne een effect op de Belgische elektriciteitsmarkt?

Momenteel wordt geen directe impact van het conflict op de Belgische bevoorradingszekerheid voor elektriciteit geïdentificeerd of verwacht. Het Belgische elektriciteitssysteem is in staat om te reageren op mogelijke technische problemen en blijft ook werken als er een daling van gasleveringen zou zijn.

Door de escalatie van het conflict zijn de gasprijzen op de internationale aardgasmarkten sterk gestegen. Hoewel er dus voldoende aardgas aanwezig is op de Belgische markt, wordt het aan zeer hoge prijzen verkocht. Dat wordt versterkt door de onzekerheid over mogelijke sancties tegen Rusland en mogelijke tegenreacties van Rusland.

De prijs van elektriciteit wordt bepaald door de laatste elektriciteitscentrale die nodig is om aan de vraag te kunnen voldoen. Dat is doorgaans een gasgestookte centrale omdat de nucleaire centrales en de hernieuwbare energie meestal niet volstaan. De gasprijs is dus een belangrijk element in het bepalen van de elektriciteitsprijs, aangezien die een belangrijke kostenpost is voor gasgestookte centrales. De sterke stijging van de prijs van aardgas door het conflict in Oekraïne wordt dus doorgerekend in de prijs van elektriciteit.

Acties op 4 niveaus

Productie

Aanleg van een strategische reserve

Om de bevoorradingszekerheid in België te verzekeren, wordt sinds 2014 een mechanisme van strategische reserve geïntroduceerd in de wet betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt. De activatie van die strategische reserve is mogelijk bij uitzonderlijke omstandigheden tijdens de winterperiode (van 1 november tot en met 31 maart van het volgende jaar). Dat mechanisme werd door het DG Mededinging goedgekeurd tot en met de winter van 2021-2022. 

Meer informatie vindt u op de pagina Strategische reserve elektriciteit

De kalender van de nucleaire uitstap

De kalender van de nucleaire uitstap werd aangepast, waarbij de levensduur van Doel 1, Doel 2 en Tihange 1 verlengd werd tot en met 2025. Er wordt momenteel gekeken naar de mogelijkheden om Doel 4 en Tihange 3 eveneens langer open te houden.

Raadpleeg de rubriek Kernenergie

Import

Sinds eind 2014 werden talrijke acties ondernomen om de interconnecties tussen het Belgische en Nederlandse elektriciteitsnet te versterken.

In de winter 2016-2017 kwam er op de noordgrens een extra transformator. Daardoor kunnen inkomende energiestromen nog beter afgestemd worden op de noden en wordt de performantie van het bestaande elektriciteitsnet verder verhoogd.

Elia blijft verder werken aan het ontwikkelen van andere technische acties om onze importcapaciteit van elektriciteit uit Nederland nog te vergroten.

Sinds 31 januari 2019 is er een onderzeese kabel tussen het Verenigd Koninkrijk en België met een capaciteit van 1012 MW (https://www.nemolink.co.uk). Ook met Duitsland is de Alegro verbinding vanaf 9 november 2020 in gebruik die eveneens 1000 MW extra uitwisseling van stroom mogelijk maakt. België voldoet hiermee ruimschoots aan de Europese verplichtingen inzake interconnectiviteit.

Balanceermarkten

Naast voldoende productie en import/export moet ons elektriciteitssysteem ook altijd in evenwicht zijn. Schommelingen in vraag en aanbod worden constant beheerd zodat ons net in balans blijft. Dat evenwicht wordt uitgedrukt in Hertz (Hz). Het Europees net is in evenwicht bij een frequentie van 50Hz. Om dat te realiseren bestaan er verschillende balanceerproducten met bijhorende tijdshorizonten gaande van enkele seconden tot enkele uren. Ze hebben tot doel de frequentie te verhogen of te verlagen. Ieder entiteit die balanceringsverantwoordelijkheden op zich neemt wordt een BRP (balance responsible party) genoemd.

Meer informatie over de balanceermarkten  kunt u op de website van Elia vinden.

Maatregelen voor een daling van de vraag

In 2021 voerde de Algemene Directie Energie van de FOD Economie een studie uit over de vaststelling van maatregelen om de elektriciteitsvraag in te perken. Naar deze maatregelen kan worden gegrepen wanneer er schaarste dreigt. Deze studie analyseerde de vraag naar elektriciteit in België op ieder moment (zomer/winter, dag/nacht, week/weekend…). Zo beschikken we over betrouwbare gegevens van de potentiële reductie op verschillende tijdsstippen. Afhankelijk van de specifieke noden en de omstandigheden op het moment van een crisis, kunnen we dan maatregelen nemen en hun effect inschatten.

Die maatregelen omvatten:

• sensibiliseringsmaatregelen die steunen op vrijwillige handelingen van de spelers van burgers, bedrijven en overheden en
• bindende maatregelen die bij wettekst worden opgelegd.

Die maatregelen bestaan uit vier grote categorieën:

1. Burgers en residentiële sector:
   • sensibiliserings- en verbodsmaatregelen voor een lager verbruik door burgers in hun dagelijkse leven (elektrische verwarming, laden van elektrische wagens, huishoudtoestellen, verlichting, enz.)
2. Gebouwen:
   • sensibiliserings- en verbodsmaatregelen voor een lager verbruik in gebouwen (verlichting, verwarming, ventilatie, ICT, enz.)
     Het gaat om alle gebouwen van persoonlijke of professionele aard:
     • administratieve gebouwen
     • winkels en handelszaken
     • enzovoort
3. Verlichting:
   • sensibiliserings- en verbodsmaatregelen voor een maximale beperking van de verlichting en een afschakeling van alle onnodige verlichting, met name van:
     • privébuitenverlichting, decoratieve verlichting, enz.;
     • verlichting van de autosnelwegen en een aantal andere wegen;
     • buitenverlichting van openbare gebouwen, plaatsen en monumenten (fonteinen, monumenten, musea, enzovoort);
     • reclameborden, kerstverlichting, enzovoort.
4. Treinverkeer
   • maatregelen voor een beperking van het energieverbruik in stations, treinen (verwarming, enzovoort) en andere infrastructuur inclusief een verminderd treinaanbod. Indien er een aanzienlijke kans is op een afschakeling zal, uit veiligheidsoverwegingen, waarschijnlijk geen treinverkeer mogelijk zijn voor de dag in kwestie.