Table of Contents
Wat is afschakelen?
Afschakelen is het tijdelijk stopzetten van de elektriciteitslevering bij een deel van de eindafnemers in bepaalde gebieden van het land.
Elektriciteit moet worden verbruikt op het moment dat ze wordt geproduceerd. Op ieder moment moet er een evenwicht zijn tussen de hoeveelheid elektriciteit die op het net beschikbaar is (aanbod) en de hoeveelheid die wordt verbruikt (vraag).
Als dit evenwicht niet wordt gehandhaafd, kan het hele net instorten (black-out). Om dat te voorkomen zijn er procedures om op bepaalde plekken op gecontroleerde wijze stroomonderbrekingen te forceren: dit wordt afschakelen genoemd.
Wettelijke voorschriften bepalen welk type afnemers eerst afgeschakeld wordt (landelijke gebieden eerst) en welke klanten prioritair (her)bevoorraad moeten worden (zoals hulpdiensten van hoogspanningsposten, algemene en psychiatrische ziekenhuizen, beheerscentrales voor noodoproepen …).
Waarom overgaan tot afschakelen?
Elektriciteit kan momenteel niet in grote hoeveelheden worden opgeslagen. De hoeveelheid elektriciteit die op het net wordt geïnjecteerd (aanbod) en de afgenomen hoeveelheid (vraag) moeten op ieder ogenblik gelijk zijn.
De indicator voor dit evenwicht is de frequentie. In België en in Europa bedraagt de frequentie 50 Hertz (of een trilling van 50 cycli per seconde).
Wanneer de frequentie onder 50 Hertz daalt, moet er een afschakeling plaatsvinden wanneer het niet mogelijk is om deze frequentie voldoende vlug te herstellen.
Afschakeling is het tijdelijk stopzetten van de elektriciteitslevering bij een deel van de eindafnemers om zo de vraag drastisch te verminderen en terug te brengen naar het niveau van het aanbod.
Onder welke omstandigheden kan afschakeling plaatsvinden?
Afschakelen kan zich in twee soorten omstandigheden voordoen.
Ten gevolge van plotse fenomenen
Stormen, extreme weersomstandigheden, incidenten … op het Belgische en/of Europese net kunnen frequentieschommelingen of spanningsdalingen veroorzaken, die een onvoorspelbaar onevenwicht tussen vraag en aanbod van elektriciteit teweegbrengen.
Die situatie kan leiden tot automatische afschakeling. Het gaat om onderbrekingen die zonder menselijk ingrijpen, binnen een extreem korte tijd (enkele seconden) plaatsvinden, als veiligheidsmaatregel voor het net.
Bij een schaarsterisico voor een lange duur
Een tekort kan optreden wanneer er veel productie- en/of importcapaciteit wegvalt, en er daardoor te weinig elektriciteit is om tegemoet te komen aan de vraag.
Door onze prognose- en anticipatiemogelijkheden kunnen we het risico van een tekort tot zeven dagen van tevoren opsporen.
In een dergelijk geval wordt in eerste instantie een beroep gedaan op bewustmakings- en/of verbodsmaatregelen om de vraag naar elektriciteit te verminderen. Als die maatregelen ontoereikend zijn en het evenwicht tussen het beschikbare aanbod en de vraag niet kan worden gewaarborgd, kan een aangekondigde, selectieve en proportionele afschakeling worden toegepast. Dit staat bekend als manuele afschakeling omdat daarvoor bewuste menselijke tussenkomst nodig is.
Hoe wordt afschakeling geactiveerd?
Activering van afschakelen in geval van plotselinge omstandigheden
In geval van plotselinge omstandigheden wordt afschakeling automatisch geactiveerd. Technisch gezien zijn dat technische veiligheidsmechanismen (vergelijkbaar met stroomonderbrekers) die op het hoogspanningsnet worden geplaatst en die de stroomtoevoer automatisch onderbreken wanneer de frequentie onder de 50 Hertz zakt.
Activering van afschakelen bij een schaarsterisico voor een lange duur
Bij een schaarsterisico voor een lange duur gebeurt de afschakeling manueel. Dat gebeurt alleen in uiterste noodzaak.
De ministers van Energie en Economie kunnen Elia, de transmissienetbeheerder voor elektriciteit, opdragen een manuele afschakeling uit te voeren, indien de andere voorafgaande maatregelen er niet in geslaagd zijn om de vraag voldoende te doen dalen ten opzichte van het beschikbare aanbod.
De beslissingen over de (bewustmakings- en/of verbods)maatregelen en de afschakeling worden genomen op basis van een al uitgewerkte procedure over crisisbeheer. Het Nationaal Crisiscentrum, Elia, de distributienetbeheerders, de gewesten en de FOD Economie zijn bij die procedure betrokken.
De praktische regelingen voor de uitvoering van de manuele afschakeling worden uiteengezet in het ministerieel besluit van 3 juni 2005 tot vaststelling van het afschakelplan voor het transmissienet van elektriciteit.
Wenst u een waarschuwingsbericht te ontvangen bij een dreigende schaarste of afschakeling?
