Wanneer een spanningsdaling of een frequentieschommeling optreedt als gevolg van noodsituaties en incidenten (zoals stormen en extreme weersomstandigheden) die het evenwicht tussen vraag en aanbod kunnen verstoren, zijn er verschillende maatregelen om het evenwicht op het netwerk te herstellen, zoals het opvoeren van productiemiddelen en in laatste instantie een automatische activatie van het afschakelplan (zie ministerieel besluit van 3 juni 2005 tot vaststelling van het afschakelplan van elektriciteit) om dat evenwicht zo snel mogelijk te herstellen.
De procedure bij plotse fenomenen wordt omschreven in het ministerieel besluit van 3 juni 2005 tot vaststelling van het afschakelplan van elektriciteit.
Juridisch gezien verwijst het begrip “afschakelplan” naar dat ministerieel besluit. Om de communicatie te vergemakkelijken en voor een eenvoudiger begrip, gebruiken wij op deze site "afschakelplan" om de concrete uitvoering van de afschakeling aan te duiden zoals die voorzien is in het ministerieel besluit (praktische modaliteiten van de afschakeling.
Een incident uit het verleden: Ems
Op 4 november 2006 heeft Elia deze maatregelen moeten aanwenden, toen vroeger dan verwacht een hoogspanningslijn boven de rivier Ems (Duitsland) buiten dienst gesteld moest worden om een schip vanuit een scheepswerf door te laten varen. Door de onverwachte uitval van deze lijn vond een overbelasting plaats en vielen hoogspanningslijnen van het Duitse net één na één uit. Daarop werd een grote geografische zone, met daarin de Benelux, een deel van Duitsland, Frankrijk, Zwitserland, Italië, Spanje en Portugal geconfronteerd met een belangrijk productietekort, gezien de vraag veel groter was dan het aanbod dat binnen dat deel van het Europese net aanwezig was.
Op het Belgische net werden toen maatregelen getroffen zoals:
- snel startende productie-eenheden onmiddellijk opstarten om bijkomende energie te genereren.
- ongeveer 800 MW (hetzij 10 % van de belasting die op dat ogenblik ongeveer 8.000 MW bedroeg) werd voor korte tijd onderbroken, hoofdzakelijk bij industriële klanten en bij residentiële klanten in landelijke gebieden.
In alle landen van continentaal Europa die met deze toestand geconfronteerd werden, werden identieke maatregelen genomen.
Het Belgische transportnet heeft dus bewezen dat het adequaat op deze situatie van onverwachte grootschalige storing kon reageren. De normale situatie werd hersteld in minder dan één uur.
Emergency Response Review - IEA
In mei 2021 heeft het International Energy Agency (IEA) een Emergency Response Review (ERR) van het crisisbeleid Energie uitgevoerd in België. Het IEA beoordeelde daarbij het crisisbeleid voor elektriciteit positief. In het verslag van deze ERR prijst het IEA dat crisisbeleid omwille van zijn robuustheid en gevorderde staat van ontwikkeling.
Het doel van een ERR is testen in welke mate een land in staat is om een crisissituatie op het energievlak te beheersen. Een expertenteam voert dergelijke reviews uit bij de verschillende leden van het IEA.