Oorsprong van voedingsmiddelen

Hoe weet je als consument waar een voedingsproduct vandaan komt? In de meeste gevallen vind je dat gewoon terug op het etiket. Voor bepaalde voedingsmiddelen is het namelijk verplicht om het land van herkomst te vermelden, voor anderen mag het volgens specifieke regels vrijwillig worden toegevoegd. Vind je de oorsprong niet meteen terug op het etiket? Kijk dan ook eens rond of het niet uithangt in het winkelrek of aan het kraam van de handelaar.

Gebruik dus gewoon je boerenverstand en lees het etiket. Op die manier consumeer je duurzamer, bevorder je de korte keten en, als je dat wilt, steun je boeren bij jou in de buurt. 

Wanneer is de oorsprongsaanduiding verplicht?

Bij deze producten moet de oorsprongsaanduiding verplicht vermeld worden:

• vers, gekoeld of bevroren vlees van varkens, schapen, geiten en pluimvee
• verse en ingevroren vis en zeevruchten
• honing
• sommige groenten en fruit
• olijfolie

Hoe zit het met andere producten?

Het land van oorsprong of de plaats van herkomst vermelden is ook verplicht wanneer het niet vermelden ervan de consument kan misleiden over het werkelijke land van oorsprong of de werkelijke plaats van herkomst van het voedingsmiddel.

Een voorbeeld: een supermarkt heeft een rek met typische producten voor de Spaanse keuken aangeduid met een Spaans vlagje. Als daar ook producten staan die niet uit Spanje komen, dan moet de oorsprong vermeld worden op die producten.

De verkoper of producent kan de oorsprong van het product altijd vrijwillig vermelden. Dat moet dan uiteraard correct zijn. Dat is vaak het geval bij melkproducten bijvoorbeeld, waar er geen verplichting is om de oorsprong te vermelden.

Wat betekent de oorsprong van bewerkte voedingsmiddelen?

Voor bewerkte voedingsmiddelen (bijvoorbeeld koekjes, cake, salami, soep in blik ...) verwijst de oorsprong die op het etiket vermeld staat zowel naar de plaats van verwerking van het product als naar het land of de regio van oorsprong van de ingrediënten.

De oorsprongsaanduiding van een verwerkt product verwijst eerst en vooral naar de plaats van verwerking. Maar ook het "primaire ingrediënt" moet uit datzelfde land komen. Het "primaire ingrediënt" is het ingrediënt dat meer dan 50 % van dat voedingsmiddel uitmaakt of dat de consument gewoonlijk associeert met de benaming van dat voedingsmiddel en dat in de meeste gevallen met een percentage aangeduid wordt. Zo is het primaire ingrediënt van erwtensoep erwten, of van bolognesesaus tomaten.

Komt het primaire ingrediënt uit een ander land, dan moet dat duidelijk vermeld staan bij de verwijzing van oorsprong, met een lettergrootte van minstens 75 % van de verwijzing van oorsprong:

• ofwel de herkomst van het primaire ingrediënt
• ofwel de vermelding "(naam van het/de primaire ingrediënt(en)) is/zijn niet afkomstig van (het land van oorsprong of de plaats van herkomst van het voedingsmiddel)" of iedere andere soortgelijke formulering die naar verwachting dezelfde betekenis heeft voor de consument.

Bijvoorbeeld: een bokaal "Italiaanse pastasaus" met een Italiaanse vlag erop. Dat betekent dat de saus effectief in Italië moet vervaardigd zijn. Als de tomaten van die saus (het primaire ingrediënt) uit Spanje komen, dan moet vlakbij "Italiaanse pastasaus" de vermelding komen:

• ofwel "met Spaanse tomaten"
• ofwel "tomaten zijn niet afkomstig uit Italië"
• ofwel een andere formulering die de consument voldoende duidelijk maakt dat de gebruikte tomaten niet uit Italië komen

Kan je vertrouwen op illustraties om de oorsprong van een product te bepalen?

Als een product een verwijzing bevat naar een oorsprong, bijvoorbeeld door een vlag of door een afbeelding van een gekende bezienswaardigheid (zoals het Atomium voor een Belgisch product), dan moet het product ook effectief uit dat land afkomstig zijn. Het is dus altijd belangrijk om de verpakking in zijn geheel te bekijken.

Welke elementen geven niet noodzakelijkerwijs de oorsprong van een product aan?

Er is veel informatie te vinden op een voedingsetiket en sommige elementen (handelsmerken, adressen, streepjescodes …) geven geen betrouwbare indicatie van de werkelijke oorsprong van een product. Het is belangrijk om je daarvan bewust te zijn om het etiket niet verkeerd te interpreteren.

Handelsmerken en logo's

Merknamen zijn geen indicatie van herkomst. Zo zijn er bij ons bijvoorbeeld vele biermerken die niet meer in het dorp gebrouwen worden waar de oorspronkelijke brouwerij stond, maar die nog steeds de naam van het dorp dragen.

Het adres op het etiket

Het adres op het etiket verwijst naar de maatschappelijke zetel van de verantwoordelijke producent. Dat is niet noodzakelijk de plaats van herkomst van het product.

Uitspraken als "op de manier van...", "recept...", etc.

Vermeldingen van "soort", "wijze", "stijl", "recept", "geïnspireerd door" of "à la" en dergelijke verwijzen doorgaans naar het recept of naar specifieke kenmerken van het voedingsmiddel of het productieproces ervan. Ze moeten daarom niet als een vermelding van oorsprong worden beschouwd.

Streepjescodes

Streepjescodes zijn helemaal geen aanduiding van herkomst. Sommige barcodes of digitale codes bevatten cijfers die verwijzen naar landen, maar die zijn niet noodzakelijk verbonden met het product. Zo kan bijvoorbeeld een Belgisch product verwerkt door een buitenlandse operator, een niet-Belgische barcode hebben ... en omgekeerd.

Wat moet je doen als je een strafbaar feit vermoedt?

Een bewuste consument zijn betekent informatie voor jezelf krijgen, maar ook aan anderen denken.

Als je vermoedt dat de claims op een productetiket onjuist, bedrieglijk of misleidend zijn, meld dat dan gerust via het ConsumerConnect-platform.

Je melding wordt doorgestuurd naar de overheidsdiensten die belast zijn met de controle van het betrokken product. Als de fraude bewezen is, word je melding gebruikt om de frauduleuze praktijk een halt toe te roepen en zo te voorkomen dat andere consumenten in de val lopen.