Digitale economie

De Belgische economie ondergaat een diepgaande digitale transitie, die cruciaal is om haar concurrentievermogen te versterken. Digitalisering en de inzet van geavanceerde technologieën zoals artificiële intelligentie (AI), cloud computing en data analytics beïnvloeden niet alleen de productiviteit en innovatie in bedrijven, maar spelen ook een sleutelrol in de modernisering van de publieke sector en de groene transitie. België heeft als open economie met een sterke industrie- en dienstensector bijzonder veel potentieel om digitale innovaties te benutten.

Drie key performance indicators (KPI’s) brengen de Belgische digitale transitie in kaart om de digitale transformatie te vergemakkelijken, te bevorderen en te evalueren in lijn met de EU-doelstellingen van 2030. De drie KPI’s zijn:

1. de index van de digitale economie en samenleving (DESI)
2. de ranking van het IMD over digitale competitiviteit
3. de staat van de e-commerce in ons land

De index van de digitale economie en samenleving

Sinds 2014 volgt de Europese Commissie (EC) de digitale vooruitgang van de lidstaten. Jaarlijks  publiceert ze een rapport over de index van de digitale economie en samenleving (hierna DESI voor Digital Economy and Society Index).

Sinds 2023 kent de Europese Commissie de DESI, in lijn met het Digitale Decennium 2030, een nieuwe rol toe. De DESI is nu geïntegreerd in het verslag over de voortgang van het Digitale Decennium. DESI wordt nu gebruikt als een instrument om de algemene vooruitgang van de EU-lidstaten te meten ten opzichte van de digitale doelstellingen voor 2030.

Die nieuwe dynamiek markeert een verschuiving van de focus, van het beoordelen van de relatieve prestaties van individuele landen naar een gezamenlijke inspanning om de kloof te dichten richting de doelstellingen van het Digitale Decennium 2030. Over het algemeen richt DESI 2024 zich daarom op vier hoofdthema’s:

1. digitale vaardigheden
2. digitale infrastructuur
3. digitale transformatie van bedrijven
4. digitale transformatie van overheidsdiensten

In die vier domeinen worden 36 indicatoren opgenomen die de prestaties van Europa samenvatten. In tegenstelling tot voorgaande jaren, wordt er geen globale score per lidstaat meer gepubliceerd. Door die verandering opteren we ervoor om een overzicht te voorzien van de indicatoren die het meeste bijdragen aan de competitiviteit van België.

Digitale vaardigheden

Ongeveer 60 % van de Belgische bevolking heeft digitale basisvaardigheden. Daarmee ligt België boven het EU-gemiddelde van 56 %, maar nog ver onder de doelstelling van 80 % voor het Digitale Decennium 2030.

Het aantal tewerkgestelde ICT-specialisten in België is de afgelopen jaren gestagneerd, net als in de meeste EU-landen. In 2023 daalde het aandeel zelfs licht, van 5,6 % in 2022 naar 5,4 %. Ondanks die daling blijft België boven het EU-gemiddelde (4,8 %) en buurlanden zoals Frankrijk (4,7 %) en Duitsland (4,9 %).

De komende jaren wordt geen sterke stijging verwacht, aangezien België ook kampt met een aanzienlijk tekort aan ICT-afgestudeerden (3 % in 2023 tegenover 4,5 % in de EU). Dat tekort aan geschoolde arbeidskrachten kan de innovatiekracht van Belgische bedrijven en hun vermogen om digitale technologieën optimaal te benutten beperken.

Digitale infrastructuur

België heeft het aantal huishoudens dat gedekt wordt door vaste netwerken met zeer hoge capaciteit (VHCN) verhoogd tot 96 %, wat ver boven het EU-gemiddelde van 79 % ligt. Ondanks verbeteringen in vergelijking met de voorbije jaren ligt België nog steeds ver achter ten opzichte van de buurlanden en het EU-gemiddelde op het vlak van glasvezeldekking (25 % tegenover 64 % in de EU). Wat betreft de algemene 5G-dekking en de doelstelling om tegen 2030 een dekking van 100 % te bereiken, heeft België vooruitgang geboekt van 30 % in 2022 tot 40 % in 2023. Dat blijft echter aanzienlijk lager dan het Europese gemiddelde van 89 % en dat van onze buurlanden.

Digitale transformatie van bedrijven

België scoort bijzonder goed op het vlak van digitalisering van bedrijven. Het aantal kmo's met minstens een basisniveau aan digitale intensiteit is hoger dan dat van Duitsland en Frankrijk en het EU-gemiddelde. In het bijzonder behoort België bij de betere EU-landen voor data analytics, cloud usage, artificial intelligence (AI) en het aandeel kmo’s dat reeds online verkoopt. Samen met buurland Nederland staan we voor het merendeel van die indicatoren verder dan buurlanden Duitsland en Frankrijk.

Digitale transformatie van overheidsdiensten

Het aantal gebruikers van overheidsdiensten is in vergelijking met 2022 met 2 procentpunt afgenomen (88 % tegenover 86 %) terwijl het gemiddelde van de EU en onze buurlanden gemiddeld gezien steeg. België scoort goed op online administratieve procedures, wat ons op de 11e plaats in Europa zet, boven het EU-gemiddelde. Voor bedrijven scoorde België eveneens beter dan het Europese gemiddelde en staat daarmee op de 9e plaats in de EU27.

IMD Digital Competitiveness Ranking

Het Institute for Management Development (ofwel IMD) publiceert jaarlijks een World Digital Competitiveness Ranking (WDCR). In tegenstelling tot de DESI, ontwikkeld door de EC, is de analyse van het IMD op wereldniveau en het neemt dus ook landen van buiten Europa in consideratie. In de laatste editie, die van 2024, verliest zes plaatsen in vergelijking met 2023 en staan we op 21^e plaats uit 67 landen. Daarbij moet België buurland Nederland (8^e) en Frankrijk (20^e) voorlaten maar doen we het beter dan Duitsland (23^e).

Enkele zaken die de DESI al heeft aangetoond als problematisch voor België komen ook naar voren bij de WDCR. Zo wijst het IMD erop dat België meer moet investeren in infrastructuur van groene en digitale technologieën en de tekorten op de arbeidsmarkt moet aanpakken door levenslang leren te promoten en betere begeleiding naar STEM en/of technische banen te voorzien.

België hoort onder meer bij de beste van klas als het gaat over O&O uitgaven (6e), overheidsuitgaven voor onderwijs (6e) en het gebruik van big data en analytics (8e).

E-commerce als sterkhouder voor de Belgische competitiviteit

Anno 2024 beslaat het e-commercelandschap in België een diverse groep van e-commerceplatformen, traditionele bedrijven of kleine handelszaken die via hun webshops producten of diensten te koop aanbieden. E-commerce speelt een sleutelrol in het Belgische concurrentievermogen en versterkt de positie ten opzichte van de buurlanden.

Volgens Eurostat kocht 76 % van de Belgen in 2024 online producten of diensten aan, 1 procentpunt meer dan in 2023. Hoewel België daarmee boven het EU-gemiddelde (72 %) uitkomt, blijft het achter op de vier buurlanden en bezet het de elfde plaats in de EU.

In 2024 maakte 32 % van de Belgische ondernemingen gebruik van e-commerce, een stijging ten opzichte van 2022 (30 %). Zo’n 27 % van de bedrijven verkoopt actief producten of diensten via onlinekanalen zoals websites, apps of marktplaatsen. België bekleedt daarmee de elfde plaats in de EU en presteert beter dan zijn buurlanden. Nederland (26 %) scoort het hoogst, gevolgd door Duitsland (19 %) en Frankrijk (16 %), terwijl het EU-gemiddelde op 21 % ligt.

De sector groot- en detailhandel (NACE G) is koploper in e-commerce, met 45,6 % van de bedrijven die online verkopen.

In 2024 was 29 % van de totale omzet van Belgische bedrijven afkomstig uit e-commerce, een lichte stijging ten opzichte van 2023 (27 %) en 2021 (28 %). België blijft daarmee vierde in de EU, terwijl het EU-gemiddelde op 19 % aanzienlijk lager ligt.  Ook de buurlanden realiseren een kleiner aandeel van hun omzet via e-commerce: Nederland (19 %), Duitsland (21 %) en Frankrijk (12 %).