Studie “Energieflexibiliteit - van flexibele tarieven naar flexibele consumenten”

De verduurzaming van onze energiebronnen, zal ook moeten leiden tot een verduurzaming van ons energieverbruik. Dit houdt enerzijds in dat we veel toepassingen zullen moeten elektrificeren, maar ook dat we het elektriciteitsgebruik zullen moeten flexibiliseren.

Er is dan ook al veel inkt gevloeid over verschillende prijsincentives die de consument zouden stimuleren richting een dergelijk energie-flexibel gebruik. De CREG onderzocht zo onder meer al voor een “veralgemening van een tarief dat varieert volgens piek- en dalperiodes, of gebaseerd is op een ogenblikkelijk signaal van het verwachte netgebruik”.

We vrezen echter dat dergelijke veralgemening van flexibele tarieven, de sociale kloven enkel maar zal verdiepen. Immers, net zoals bij investeringen inzake energie-efficiëntie, is de kostprijs een grote rem. Bijvoorbeeld, nogal wat eenoudergezinnen hebben heel weinig financiële marge, en minder mogelijkheden om manueel hun routines te verschuiven. We brengen met deze studie, op basis van een enquête bij 1.780 Belgen ouder dan 25 jaar, deze kloven (evenals hoe deze in de toekomst zullen evalueren) in beeld.

We benadrukken wel dat deze cijfers vooral kunnen gebruikt worden om de verhoudingen tussen de verschillende groepen te begrijpen. De vragenlijsten voor dergelijke materie, worden a priori vooral tot het einde doorlopen door personen die al enige kennis hebben van, of interesse hebben in, de energiemarkt. We merkten zo bijvoorbeeld een oververtegenwoordiging van personen die reeds over duurzame energiebronnen beschikken. We nemen  dan ook aan dat de in de studie beschreven kloven, in werkelijkheid een onderschatting zijn van deze problematiek.

Korte samenvatting van de resultaten

Niet alle huishoudens zijn in de nabije toekomst klaar om zich energieflexibeler te gedragen. Verschillende factoren spelen hierbij een rol:

• De leeftijd: de oudere generaties zijn eerder bereid hun gedrag aan te passen (en dus manueel te schuiven met bepaalde energieverbruiken). De jongere generaties zijn eerder geïnteresseerd om hier technologische hulpmiddelen voor in te zetten en zijn meer bereid om investeringen te doen;
• Eenoudergezinnen hadden het duidelijk moeilijker om de nodige investeringen op te brengen dan andere huishoudens.
• In het algemeen is het zo dat hoe verder men opschuift op de sociale ladder, hoe meer energieflexibele lasten het huishouden heeft.
• Kennis van de energiemarkt in het algemeen: de resultaten die hier gepubliceerd worden, houden geen rekening met het deel van ons panel dat tussen de 18 en de 24 jaar was. Deze groep kon vaak niet inschatten op welke energiebronnen ze thuis een beroep deden. Maar ook bij de algemene bevolking ontbreekt het aan kennis over bepaalde aspecten van de energiemarkt. Slechts 23% van onze respondenten ouder dan 25 jaar, heeft een idee wat een energiegemeenschap is. Slechts 43% van deze respondenten weet wat een capaciteitstarief is (in Vlaanderen, waar dit tarief effectief een impact heeft op de factuur, wist nog steeds maar iets meer dan de helft wat dit tarief inhoudt).
• Technologische kennis en interesse: In onze studie over de digitale kloof (2023), hadden we de energiesector reeds aangestipt als de sector bij uitstek waar de digitale kloof een steeds grotere rol zal spelen. Dit wordt hier bevestigd. Het bezit van, en de kennis over, flexibele of duurzame technologieën, zet vaak aan tot verdere investeringen. Veel huishoudens bezitten niet de middelen en/of de kennis. Hoe meer we inzetten op flexibele energietarieven, hoe groter en dieper deze digitale kloof zal worden.

Over de auteurs

Deze studie is een studie van de BV-OECO. De BV-OECO is een VZW die een platform biedt aan verschillende consumentenorganisaties. Deze studie wordt door een akkoord met de FOD Economie gepubliceerd op de website van de FOD. De FOD Economie biedt ons dit platform aan, maar is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de studies.