Energie-efficiëntie is de verhouding tussen de verkregen prestatie, dienst, goederen of energie, en de energie-input. De energie-efficiëntie neemt toe wanneer voor dezelfde (energie)input meer output (elektriciteit, warmte, transportkilometers) gegenereerd kan worden, m.a.w. er is minder (energie)input nodig om dezelfde output te bereiken.
In ons huidige energiesysteem is de verhoging van energie-efficiëntie de meest economische en rationele aanpak om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen en de bevoorradingszekerheid van energie te verbeteren.
Energie-efficiëntie is een doel dat in verschillende sectoren en domeinen moet worden nagestreefd, zoals de bouwsector, industrie, transport, maar ook de huishoudens (denk maar aan huishoudelijke apparaten). Elke sector alsook de overheid dienen het “energie-efficiëntie eerst”-beginsel toe te passen.
Energie-efficiëntie is een van de belangrijkste maatregelen om de energietransitie te realiseren en heeft bovendien positieve gevolgen voor de luchtkwaliteit, de energiefacturen en onze energie-onafhankelijkheid.
Richtlijn energie-efficiëntie
Energie-efficiëntie is één van de prioriteiten van de Europese Unie (EU) geworden.
De EU-medewetgevers hebben richtlijn 2023/1791 goedgekeurd om de energie-efficiëntie te bevorderen binnen haar lidstaten, om zo een daling van het EU-energieverbruik met 11,7 % te behalen tegen 2030 in vergelijking met het referentiescenario 2020.
De richtlijn, van kracht sinds 10 oktober 2023, voorziet in de aanmelding van een indicatieve nationale doelstelling inzake energie-efficiëntie door de lidstaten. Dat doel moet vermeld worden binnen het Nationaal Energie en Klimaatplan.
Bovendien omvat de richtlijn een gemeenschappelijk kader van bindende energiebesparende maatregelen, die gerapporteerd worden in het Nationaal Energie en Klimaatplan:
- de lidstaten zorgen ervoor dat het totale finaal energieverbruik van alle overheidsinstanties samen jaarlijks met minstens 1,9 % wordt verminderd ten opzichte van het energieverbruik in 2021 (art. 5);
- de gebouwen van overheidsinstanties moeten een jaarlijkse renovatieverplichting van 3 % tot bijna-energie-neutrale gebouwen of emissievrije gebouwen (art. 6) respecteren;
- de lidstaten moeten jaarlijks nieuwe energiebesparende beleidsmaatregelen nemen. Vanaf 2021 moet de energiereductie jaarlijks trapsgewijs toenemen van 0,8 % van het jaarlijkse finaal energieverbruik tot 1,9 % vanaf 1 januari 2028 (art. 8-10).
Omzetting en implementatie van de energie-efficiëntierichtlijn in België
De Commissie verwacht van België een indicatieve nationale bijdrage van 12,9 % finale energieconsumptiereductie tegen 2030 tot de EU bindende doelstelling (art. 4 ; Annex I).
In België zijn de bevoegdheden inzake energie verdeeld over de federale staat en de gewesten. Volgens artikel 6, §1er, VII, eerste lid, e) van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, zijn de gewesten bevoegd voor het rationeel energieverbruik. De federale overheid kan echter binnen haar bevoegdheden een reeks ondersteunende maatregelen op dat gebied nemen.
Het overleg tussen de verschillende overheden gebeurt in de overleggroep ENOVER, die de werkgroep ENOVER energie-efficiëntie omvat.
De gewestelijke en federale overheden bespreken in de werkgroep voorstellen van Belgische standpunten voor de Europese en internationale energie-efficiëntiedossiers.
Maatregelen inzake energiebesparing op federaal niveau
Renovatie van openbare gebouwen (artikel 6 EED)
De federale gebouwbeheerders nemen alternatieve maatregelen om jaarlijks een energiebesparing te realiseren die equivalent is aan de 3 % renovatieverplichting tot bijna energieneutraliteit.
Duurzame aankopen door federale openbare instanties (artikel 7 EED)
De Interdepartementale Commissie voor Duurzame Ontwikkeling is de motor achter het federale beleid voor duurzame ontwikkeling in België. Het stelt om de vijf jaar een Federaal Plan voor Duurzame Ontwikkeling op, waarin de te ondernemen acties en maatregelen op federaal niveau vervat zitten om te voldoen aan de internationale en Europese verplichtingen en de doelstellingen van de federale langetermijnvisie voor duurzame ontwikkeling.
Verder beheert het Federaal Instituut voor Duurzame Ontwikkeling een ”gids voor duurzame aankopen“, die aanwijzingen geeft over het opnemen van duurzaamheidscriteria in de specificaties van de regering in het kader van de wetgeving op de overheidsopdrachten.
Federale steunmaatregelen voor de energietransitie (artikel 8 EED)
De federale staat werkt inzake energie-efficiëntie binnen haar eigen bevoegdheden mee aan de Belgische bijdrage met begeleidende maatregelen.
In uitvoering daarvan werden drie energiebesparende maatregelen aangemeld bij de Europese Commissie, met name
- het minimaliseren van tractieverliezen bij de NMBS;
- het verminderde 6 % btw-tarief voor sloop –en heropbouw; en
- ecodrivingcursussen bij het ministerie van Defensie.
De regering moedigt energiebesparende investeringen aan
Om de installatie van warmtepompen betaalbaarder te maken, heeft de regering in het kader van de begrotingsopmaak 2023 besloten om een verlaagd btw-tarief van 6 % in te voeren voor woningen die minder dan 10 jaar oud zijn. Dat is een verlenging tot 31 december 2024 van een eerdere maatregel die op 31 december 2023 zou aflopen.
Meer informatie over de maatregel die vanaf 2023 van kracht is, vindt u op de website van de FOD Financiën via deze link. Verdere informatie over fiscale maatregelen vindt u via deze link.
Omzetting, transport en distributie van energie (artikel 27 EED)
Elk jaar stelt de Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas (CREG) een rapport op en presenteert dat aan de Europese Commissie en ACER (Agentschap voor de samenwerking tussen energieregulatoren). Dat rapport analyseert verschillende aspecten van de elektriciteits- en gasmarkt, waaronder
- transmissie en distributie,
- technische werking van het netwerk,
- concurrentie,
- grensoverschrijdende kwesties,
- bevoorradingszekerheid, en
- consumentenbescherming.
Het omvat een beoordeling op zowel federaal als regionaal niveau.
Vanaf 2026 wordt daarin ook een hoofdstuk over energie-efficiëntie verwacht (art 27 §4).
Energiediensten (artikel 29 EED)
Een energiedienst is het fysieke voordeel, het nut of het goed dat het resultaat is van een combinatie van een energie met een energie-efficiënte technologie of een actie die zowel exploitatie, onderhoud en controle nodig voor de levering van de dienst kan omvatten. Die dienst wordt geleverd op basis van een overeenkomst waarvan is aangetoond dat het in normale omstandigheden leidt tot
- een controleerbare en meetbare of een in te schatten verbetering van de energie-efficiëntie; of
- besparingen op primaire energie.
Energy Service Companies (ESCo) zijn ondernemingen die energiediensten leveren. De opdracht van een ESCo is het onderzoeken en uitvoeren van energiebesparingsprojecten in ondernemingen. Ze financiert die investering zelf. Dankzij die investering daalt het energieverbruik en daardoor ook de energiefactuur. Vervolgens betaalt de onderneming haar nieuwe installatie met een deel van die besparingen. Wanneer de installatie betaald is, wordt de onderneming volledig eigenaar van de installatie en geniet zij verder van de energiebesparing en van de gedaalde energiefactuur.
Bij het afsluiten van een energieprestatiecontract (EPC) worden die energiebesparingen gepreciseerd.
Voor meer informatie over de Belgische ESCo-markt en haar werkzaamheden kunt u terecht op de website van de Belgian ESCO Association (Belesco).
Raadpleeg ook de lijst van de aanbieders van energiediensten (PDF, 73.54 KB)
Maatregelen van energiebesparing op gewestelijk niveau
Voor de maatregelen van energiebesparing van de gewesten, raadpleeg de websites van:
- Vlaams Gewest: www.vlaanderen.be/veka
- Brussels Hoofdstedelijk Gewest: www.environnement.brussels
- Waals Gewest: energie.wallonie.be
Statistieken over energie-efficiëntie
De Algemene Directie Energie van de FOD Economie volgt de EU energie-efficiëntiedoelstellingen op de webpagina Opvolging van de indicatieve energie-efficiëntie doelstellingen | FOD Economie (fgov.be)
De indicatoren inzake duurzame ontwikkeling zijn te vinden op de website van het Federaal Planbureau.