Algemene begrippen rond overheidsopdrachten

Wat is een overheidsopdracht?

Een overheidsopdracht is een overeenkomst tegen bezwarende titel die wordt gesloten tussen een (of meer) aanbestedende overhe(i)d(en) en een (of meer) ondernemer(s). De overeenkomst kan gaan over de uitvoering van werken, de levering van producten of de verlening van diensten.

Aanbestedende overheden kunnen zijn:

• de federale staat
• de gewesten
• de gemeenschappen
• de lokale overheden

Elke ondernemer, ongeacht zijn rechtsvorm, kan deelnemen aan overheidsopdrachten. Aanbestedende overheden kunnen echter specifieke voorwaarden stellen voor deelname (bv. financiële of technische capaciteit).

Ook is voor bepaalde soorten opdrachten voorafgaande registratie of erkenning vereist. Dat is vooral het geval in de bouwsector (zie webpagina Erkenning van aannemers). 

Soorten overheidsopdrachten

De Belgische regelgeving voor overheidsopdrachten maakt een onderscheid tussen zogenaamde klassieke sectoren en speciale sectoren.  

• Klassieke sectoren: opdrachten voor de levering van goederen, verlening van diensten, uitvoering van werken,
• Speciale sectoren: opdrachten voor water- en energievoorziening, postdiensten, transport, enz.

Opdrachten in speciale sectoren zijn niet onderworpen aan de basisregels, maar vallen onder een aparte wettelijke regeling.

Hetzelfde geldt voor overheidsopdrachten voor defensie- en veiligheidsbeleid, waarvoor eigen wettelijke regels gelden, en voor concessies.

Wettelijke basisbeginselen

Gelijkheidsbeginsel

Ongeacht de gunningsprocedure en in elke fase van de procedure moeten alle ondernemers, zowel gegadigden als inschrijvers, gelijk worden behandeld. Daarom moet de aanbestedende overheid aan alle ondernemingen dezelfde eisen stellen en de vertrouwelijkheid van de offertes respecteren. Bovendien mag de beschrijving van de kenmerken van een werk, product of dienst niet verwijzen naar een bepaalde vervaardiging of herkomst of naar bijzondere werkwijzen, noch naar een merk, een octrooi, een oorsprong of een bepaalde productie, tenzij een dergelijke verwijzing door het voorwerp van de opdracht wordt gerechtvaardigd.

Non-discriminatiebeginsel

Het non-discriminatiebeginsel houdt in dat ondernemers gelijk moeten worden behandeld, ongeacht hun ras, huidskleur, geslacht, nationaliteit, taal, godsdienst of etnische, nationale of sociale afkomst. Nationale overheden mogen de deelname van ondernemers uit andere EU-lidstaten dus niet verhinderen of bemoeilijken. Ze mogen bijvoorbeeld niet eisen dat potentiële inschrijvers werkervaring hebben met de federale overheid.

Transparantiebeginselen

Overheidsopdrachten moeten zo worden uitgevoerd dat de betrokken ondernemingen in elk stadium van de procedure over alle informatie beschikken:

• vóór de gunning van de opdracht, door te zorgen voor een adequate bekendmaking en door alle relevante informatie te verstrekken zodat de inschrijvers met kennis van zaken een offerte kunnen indienen;
• na de gunning van de opdracht, door informatie te verstrekken over de resultaten van de opdracht en over de beroepsmogelijkheden.

Aanbestedende overheden moeten zorgen voor maximale mededinging voor elke overheidsopdracht door zich te concentreren op de gezochte oplossingen zonder enige vorm van vriendjespolitiek.

Mededingingsbeginsel

Dit beginsel houdt in dat aanbestedende overheden een beroep doen op alle ondernemingen die belangstelling kunnen hebben voor een opdracht, of ten minste, indien mogelijk, verschillende van hen raadplegen. Ze worden daartoe uitgenodigd door een adequate bekendmaking op nationaal of Europees niveau.

Evenredigheidsbeginsel

Aanbestedende overheden moeten redelijke eisen stellen en inschrijvingen en offertes eerlijk beoordelen.

Beginsel van naleving van milieu-, sociaal en arbeidsrecht

Om voor een overheidsopdracht in aanmerking te komen, moeten ondernemers de geldende verplichtingen voor milieu-, sociaal en arbeidsrecht naleven. Dat geldt ook voor onderaannemers en andere personen die personeel ter beschikking stellen voor de uitvoering van de opdracht.

Beginsel van forfaitaire bedragen

Alle overheidsopdrachten moeten op forfaitaire basis worden gegund en uitgevoerd. Dat betekent dat de prijzen die de inschrijvers aanbieden of overeenkomen zijn, definitief zijn en tijdens de uitvoering van de opdracht niet ingrijpend mogen worden gewijzigd, tenzij de regelgeving in een uitzondering voorziet.

De vaste-prijsregel (forfaitair bedrag) houdt in dat de onderneming, leverancier of dienstverlener:

• de bestelling moet uitvoeren tegen de overeengekomen prijs;
• de door de aanbestedende overheid vastgestelde voorwaarden moet naleven;
• alle voorzienbare kosten moet dekken die nodig zijn voor de uitvoering van de opdracht en die er rechtstreeks verband mee houden.

In het geval van langlopende opdrachten waarbij de prijs van bepaalde onderdelen van de overeenkomst kan variëren, kunnen prijsherzieningsclausules in de overeenkomst worden opgenomen (zie deel “Prijsherziening”).

Beginsel van het vermijden van belangenconflicten

Een partij die met de aanbestedende overheid verbonden is mag geen direct, indirect, financieel, economisch of ander belang hebben dat haar onpartijdigheid en onafhankelijkheid bij de gunning of uitvoering van een overheidsopdracht in het gedrang kan brengen.

Vertrouwelijkheidsbeginsel

Wanneer er geen beslissing is genomen over de selectie van gegadigden of deelnemers aan een overheidsopdracht, de beoordeling van de offertes, de gunning van de opdracht of het afzien van de opdracht, mag een aanbestedende overheid gegadigden, inschrijvers of derden geen toegang verlenen tot documenten over de lopende procedure.

Ook mag de aanbestedende overheid vertrouwelijke informatie die een bedrijf haar heeft verstrekt, niet openbaar maken. Dat geldt voor elke persoon die in de uitoefening van zijn functie of op grond van zijn rol bij de opdracht kennis heeft van die informatie.

E-procurement platform

Alle bekendgemaakte overheidsopdrachten worden vermeld in het Bulletin van aanbestedingen op het e-procurement platform.

Dat platform maakt het niet alleen mogelijk om op de hoogte te blijven van opdrachten die door aanbestedende overheden worden uitgeschreven, maar ook om elektronisch op die opdrachten in te schrijven. Ook kan elke geïnteresseerde ondernemer op elk moment zijn visitekaartje achterlaten op het platform en zich zo bekend maken bij de aanbestedende overheden.

Regelgeving voor overheidsopdrachten

Regelgeving voor overheidsopdrachten valt niet onder de bevoegdheid van de FOD Economie. Voor meer informatie daarover kunt u terecht op de website van de FOD Beleid en Ondersteuning (BOSA).