Meetinstrumenten gebruikt voor professionele doeleinden

Wat is een geijkt meetinstrument?

Meetinstrumenten die gebruikt worden in het kader van handelstransacties of in een specifiek reglementair kader vallen onder de bepalingen van de metrologische reglementering. Eenvoudig gesteld: “de meetinstrumenten moeten geijkt zijn”.

Om te kunnen spreken van een geijkt meetinstrument moeten algemeen volgende elementen aanwezig zijn:

1. Een model- of typegoedkeuring

   Na het ontwerpen of het bouwen van een nieuw of gewijzigd meetinstrument wordt nagegaan of het meetinstrument met de vooropgestelde ontwerpspecificaties voldoet aan al de eisen die erop van toepassing zijn. In de meeste gevallen wordt een prototype of model van het meetinstrument in het laboratorium onderworpen aan een reeks van technische proeven en controles. Indien er wordt geoordeeld dat het voorgestelde model voldoet aan de eisen, dan wordt een certificaat van modelgoedkeuring of certificaat van typekeuring afgeleverd. Een dergelijk certificaat beschrijft de kenmerken en de prestaties van het meetinstrument, de toegelaten gebruiksomstandigheden en de eventuele beperkingen voor het gebruik ervan. Een dergelijk certificaat wordt afgeleverd door een daarvoor bevoegde instelling. Het volledige technische dossier (ontwerpspecificaties, technische beschrijvingen, resultaten van tests en keuringen, …) wordt bewaard om controles en onderzoeken achteraf mogelijk te maken.
   Het aanvragen van een model- of typegoedkeuring gebeurt in de regel door de fabrikant of door de invoerder van het meetinstrument.

2. Een eerste ijk

   Een meetinstrument van het type waarvoor een modelgoedkeuring werd afgeleverd, mag te koop worden aangeboden en geplaatst worden bij de klant. Alvorens het meetinstrument echter te mogen gebruiken, moet het een eerste ijk ondergaan. Bij de eerste ijk wordt nagegaan of het geïnstalleerde instrument overeenstemt met de beschrijving en specificaties uit het certificaat voor modelgoedkeuring. Indien nodig gebeurt er eveneens een finale afregeling om de meetnauwkeurigheid naar het wettelijk vereiste niveau te brengen. Ten slotte worden de nodige zegels en vergrendeling aangebracht om eventuele ontregelingen tegen te gaan.
   De eerste ijk wordt aangevraagd, naargelang de onderlinge afspraak, door de fabrikant, de installateur of de gebruiker. Enkel daartoe gemachtigde instellingen mogen een eerste ijk uitvoeren. Indien het meetinstrument voldoet dan wordt een ijkcertificaat afgeleverd en wordt er een ijkmerk aangebracht.

3. Een periodieke ijk of herijk

   Op regelmatige tijdstippen moet men nagaan of de vereiste meetnauwkeurigheid nog steeds wordt gehaald en of het meetinstrument blijft voldoen aan de daarop toepasselijke eisen. Dit gebeurt tijdens de herijk van het meetinstrument.
   De herijk wordt aangevraagd door de gebruiker en uitgevoerd door een daarvoor gemachtigde instelling. Indien het meetinstrument voldoet aan de gestelde eisen, kan een ijkcertificaat worden afgeleverd en wordt er een ijkmerk op het instrument aangebracht. De periodiciteit van de herijk wordt door de overheid bepaald.

4. Herijk na incident

   De gebruiker moet er bovendien voor zorgen dat het meetinstrument steeds blijft voldoen aan de wettelijke eisen. Na elke herstelling, na elke afregeling en na elk incident waarbij ontregeling niet uitgesloten kan worden (panne, verhuis van een normaal vast opgesteld meetinstrument, ongeoorloofd gebruik, abnormale vervuiling, blikseminslag, waterindringing, …) moet de gebruiker een herijk aanvragen en laten uitvoeren.

Eengemaakte Europese markt voor meetinstrumenten

Sinds geruime tijd bestaat er een eengemaakte Europese markt voor meetinstrumenten die het vrij verkeer van bepaalde types van meetinstrumenten mogelijk maakt. In dat kader werden de regels en modaliteiten voor het afleveren van een model- of typegoedkeuring voor een meetinstrument en voor het uitvoeren van de eerste ijk gelijkgemaakt in al de lidstaten van de Europese Unie. De eisen waaraan de meetinstrumenten die opgenomen zijn in deze Europese eengemaakte markt moeten voldoen, met inbegrip van de eisen betreffende meetnauwkeurigheid, worden vastgesteld in Europese wetgeving. Dit Europees kader voorziet eveneens in een procedure die door de fabrikant moet worden gebruikt om aan te tonen dat het meetinstrument voldoet aan de gestelde eisen (procedure voor CE-markering en voor de aanvullende metrologische markering). Deze Europese procedure dekt al de aspecten van de modelgoedkeuring en van de eerste ijk zoals hierboven beschreven. Dit wil zeggen dat een meetinstrument dat de Europese procedure voor conformiteitsbeoordeling volledig en met succes heeft doorlopen, in orde is wat betreft de modelgoedkeuring en de eerste ijk.

Wie kan de eerste ijk van een meetinstrument uitvoeren?

Voor meetinstrumenten die niet vallen in het toepassingsgebied van de Europese reglementering, en die daardoor niet voorzien zijn van de CE-markering, is de Metrologische Dienst bevoegd voor het uitvoeren van de eerste ijk (metrology.noord@economie.fgov.be).

Voor meetinstrumenten die wel vallen in het toepassingsgebied van de Europese reglementering en bijgevolg onderworpen zijn aan een conformiteitsbeoordelingsprocedure, behoort dit in principe tot de verantwoordelijkheid van de fabrikant en/of de installateur en moet dit zijn uitgevoerd vóór de ingebruikname.

Wie kan de periodieke ijk of herijk van een meetinstrument uitvoeren?

De herijk van een meetinstrument wordt uitgevoerd, naargelang het type van meetinstrument, door een deskundige van de Metrologische Dienst of door een deskundig technicus van een erkende keuringsdienst.

De erkenning voor het uitvoeren van de herijk van meetinstrumenten wordt afgeleverd door de Metrologische Dienst. Op onze website vindt u overzichtslijsten van de erkende keuringsinstelling met de vermelding van het type en de klasse van meetinstrumenten waarvoor ze bevoegd zijn.
Voor de meetinstrumenten die niet vernoemd worden in deze lijsten kunt u terecht bij de Metrologische Dienst (metrology.noord@economie.fgov.be).

In tegenstelling tot de regels voor de model- of typegoedkeuring en de regels voor de eerste ijk, worden de regels betreffende de verplichte herijk van meetinstrumenten onder wettelijke metrologische controle niet geharmoniseerd door de Europese Unie. Dit wil zeggen dat er in elke lidstaat, en dus ook in België, afzonderlijke nationale regels bestaan voor de herijk van meetinstrumenten