Kmo’s en overheidsopdrachten vormen geen vanzelfsprekend huwelijk. De professionele en interprofessionele organisaties waarschuwen de overheden al meerdere jaren, met name via de Commissie voor de overheidsopdrachten, over de moeilijkheden die kmo’s ondervinden bij de toegang tot overheidsopdrachten, zowel federaal als gewestelijk, op gemeenschapsniveau of op lokaal niveau.
Tegelijk volgen verschillende overheidsdiensten, waaronder de FOD BOSA, de FOD Economie en de FOD Kanselarij, die thematiek van dichtbij op, gezien hun missie en een aantal verplichtingen over het monitoren van de kmo-participatie bij overheidsopdrachten.
De voornaamste vastgestelde obstakels voor de toegang van kmo’s tot overheidsopdrachten zijn:
- aanzienlijke administratieve lasten,
- een gebrek aan transparantie,
- te lange betaaltermijnen,
- het gebrek aan informatie of kennis (kmo’s en overheden), en
- de complexiteit van de procedures.
Welke initiatieven zijn genomen om de toegang van kmo’s tot overheidsopdrachten te verbeteren?
Wetgevende initiatieven op Europees en federaal niveau
Op Europees niveau, streeft Richtlijn 2014/24/EU naar een aanbestedingsbeleid specifiek gericht op de behoeften van kmo's.
Op federaal niveau zijn er onder meer de wet van 17 juni 2016 en het koninklijk besluit van 18 april 2017, die de Europese richtlijn omzetten en aanvullen. Volgende maatregelen worden aangehaald:
- het verdelen van opdrachten in percelen,
- de versoepeling van sociale en fiscale schulden via de eenmalige regularisatiemogelijkheid,
- de mogelijkheid tot het nemen van corrigerende maatregelen bij de uitsluitingsgronden, en
- de digitalisering van procedures.
Daarnaast is het verhogen van de toegang van kmo’s tot overheidsopdrachten één van de centrale doelstellingen van het federale aankoopbeleid, geïntroduceerd in 2017 en van een update voorzien in 2023.
Veranderingen en verbeteringen zijn op komst of werden al uitgevoerd.
De wetgeving overheidsopdrachten werd in de loop van 2022-2023 van meerdere updates voorzien binnen het gemeenschappelijke actieplan “toegang van kmo’s tot overheidsopdrachten bevorderen”.
Enkele van de belangrijkste updates zijn :
- verplicht gebruik van e-facturatie: koninklijk besluit van 9 maart 2022 en update via koninklijk besluit van 4 september 2023
- verbeterde monitoring: wet van 8 februari 2023 en het koninklijk besluit van 13 augustus 2023
- een update van het federale aankoopbeleid: koninklijk besluit van 21 juli 2023
- versoepeling van de borgtochtregeling: koninklijk besluit van 4 september 2023
- veralgemening van voorschotten en de introductie van de biedvergoeding en het voorlopig klassement bij overheidsopdrachten: wet van 22 december 2023
Voor de eerste helft van 2024 zijn er ook de volgende initiatieven op komst:
- nieuwe wetgeving betaaltermijnen
- de regularisatie van een foutieve, elektronische handtekening
Ondersteunende maatregelen
Het charter over de toegang van kmo’s tot overheidsopdrachten
Om de toepassing van de wetgeving te ondersteunen, heeft de FOD Economie een charter “toegang van kmo’s tot overheidsopdrachten” opgesteld, bestaande uit 14 principes. De eerste versie van het charter, daterend uit februari 2018, werd geëvalueerd en begin 2024 van een update voorzien.
Het vernieuwde charter werd op 2 februari 2024 gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad en is sindsdien verplicht toe te passen door de federale aanbestedende diensten.
Het gemeenschappelijke actieplan
De federale regering heeft het verhogen van de toegang van kmo’s tot overheidsopdrachten als een prioriteit benoemd. Het gemeenschappelijke actieplan ter bevordering van de toegang van kmo’s tot overheidsopdrachten, ontwikkeld in 2021 en aangenomen door de federale regering op 19 november 2021, is het resultaat van die ambitie. Dat plan beoogt de betrekkingen tussen de Belgische kmo's en de aanbestedende diensten op zeer concrete wijze te verbeteren en bevat ook een onderdeel gewijd aan de verbetering van het toezicht op de deelname van kmo's aan overheidsopdrachten.
