Veiligheid van onbemande luchtvaartuigsystemen voor operaties met een laag risico

Onbemande luchtvaartuigsystemen (UAS) zoals drones zijn niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Ze worden zowel gebruikt door kinderen en de gewone consument als door professionelen. Ze worden voor allerlei doeleinden gebruikt: tijdens het spelen, als vrijetijdsbesteding om te filmen of foto’s te maken, voor bewakingsdoeleinden, inspecties, enz.

UAS houden risico’s in, zowel voor de gebruiker als voor de omstaanders. Om de risico’s eigen aan UAS aanvaardbaar te houden, heeft Europa specifieke reglementeringen opgesteld.

Wat is het verschil tussen een onbemand luchtvaartuig (UA) en een onbemand luchtvaartuigsysteem?

Een onbemand luchtvaartuig (UA) is elk luchtvaartuig waarmee vluchten worden uitgevoerd of dat is ontworpen om vluchten autonoom of met besturing vanop afstand uit te voeren zonder piloot aan boord.

Een onbemand luchtvaartuigsysteem (UAS) is een onbemand luchtvaartuig én de apparatuur om het op afstand te besturen.

Reglementering die van toepassing is op onbemande luchtvaartuigsystemen (UAS) met een laag risico

Sinds 2018 bestaat er Europese basiswetgeving met gemeenschappelijke regels voor de burgerluchtvaart: Verordening (EU) 2018/1139.

Uit die basisverordening zijn twee nieuwe verordeningen ontstaan:

• Gedelegeerde verordening (EU) 2019/945 van 12 maart 2019 legt eisen op voor het ontwerp, de vervaardiging en het op de markt brengen van onbemande luchtvaartuigsystemen (UAS). De FOD Economie is bevoegd voor hoofdstuk II. De verordening is van toepassing sinds 1 juli 2019 voor UAS die een etiket met de vermelding van de UA-klasse dragen.
• Uitvoeringsverordening (EU) 2019/947 van 24 mei 2019: bevat regels en procedures voor de uitvoering van vluchten met onbemande luchtvaartuigen (UAS). Daarvoor is de FOD Mobiliteit en Vervoer bevoegd. De verordening is van toepassing sinds 1 januari 2021, maar de overgangsperiode voor de “open” categorie loopt nog tot 1 januari 2023 en voor de klassen C5-C6 tot 3 december 2023.

Voor speelgoeddrones blijft naast de verordening 2019/945 het koninklijk besluit van 19 januari 2011 betreffende de veiligheid van speelgoed van toepassing. Meer informatie vindt u op onze webpagina Veiligheid van speelgoed.

Voor alle andere UAS vervangt de verordening 2019/945 het koninklijk besluit van 12 augustus 2008 betreffende het op de markt brengen van machines voor alles wat de veiligheid van de vlucht aangaat. Enkel voor functies die verschillend zijn van de vlucht is het KB machines nog wel van toepassing (bijvoorbeeld het sproeien van pesticiden). Meer informatie vindt u op onze webpagina Veiligheid van machines.

Drones werken meestal via draadloze communicatie. Daarom moeten alle drones voldoen aan de wet van 13 juni 2005 betreffende de elektronische communicatie (meer in het bijzonder art. 32) en het koninklijk besluit van 25 maart 2016 betreffende het op de markt aanbieden van radioapparatuur. Die wetgeving is de bevoegdheid van het Belgisch Instituut voor Postdiensten en Telecommunicatie (BIPT). Meer informatie over die wetgeving vindt u op de BIPT-webpagina Verplichtingen van de marktdeelnemers.

Voor welke onbemande luchtvaartuigsystemen (UAS) geldt Verordening 2019/945?

1. Hoofdstuk II van de verordening geldt voor de volgende producten:
   1. UAS die bestemd zijn om te worden gebruikt volgens de regels en voorwaarden voor de categorie "open" UAS-vluchtuitvoeringen of op operationele verklaringen in het kader van de categorie "specifieke" UAS-vluchtuitvoeringen volgens Verordening (EU) 2019/947 (behalve UAS die door particulieren gebouwd zijn) en waarop een etiket met de identificatie van de klasse is aangebracht (zoals uiteengezet in delen 1 tot en met 5, 16 en 17 van de bijlage bij de verordening) waarop is aangegeven tot welke van de zeven in UAS-klassen het UAS behoort (zoals vermeld in de Uitvoeringsverordening (EU) 2019/947);
   2. toebehorenkits van klasse C5, zoals uiteengezet in deel 16 van de bijlage bij de verordening;
   3. add‐ons voor identificatie op afstand, zoals uiteengezet in deel 6 van de bijlage bij de verordening.
2. Hoofdstuk III van de verordening is van toepassing op UAS die worden gebruikt volgens de regels en voorwaarden voor de categorieën UAS-vluchtuitvoeringen "gecertificeerd" en "specifiek", volgens Uitvoeringsverordening (EU) 2019/947, behalve wanneer zij worden verricht op basis van een verklaring.
3. Hoofdstuk IV van de verordening is van toepassing op UAS-exploitanten die hun hoofdvestiging of vestiging hebben in een derde land of die in een derde land verblijven, als in de Europese Unie vluchten worden uitgevoerd met de UAS. Dat valt onder de bevoegdheid van de FOD Mobiliteit en Vervoer.
4. De verordening is niet van toepassing op UAS die uitsluitend bestemd zijn om binnen te worden gebruikt.

Wat zijn onbemande luchtvaartuigsystemen (UAS) van de open categorie?

UAS-vluchtuitvoeringen worden alleen in de categorie "open" ingedeeld als de volgende voorwaarden zijn vervuld:

1. het UAS behoort tot een van de vermelde klassen in Verordening 2019/945 of is door een particulier gebouwd of voldoet aan de in artikel 20 (van Verordening 2019/947) vastgestelde voorwaarden;
2. het onbemande luchtvaartuig heeft een maximale startmassa van minder dan 25 kg;
3. de piloot op afstand houdt het onbemande luchtvaartuig op een veilige afstand van mensen en vliegt niet boven bijeenkomsten van mensen;
4. de piloot op afstand houdt het onbemande luchtvaartuig voortdurend in het zicht (uitgezonderd bij vlucht in “follow-me-modus” of bij beroep op een waarnemer);
5. tijdens de vlucht wordt het onbemande luchtvaartuig altijd 120 meter boven het punt waarover hij op dat moment vliegt gehouden, behalve bij het overvliegen van een obstakel;
6. tijdens de vlucht vervoert het onbemande luchtvaartuig geen gevaarlijke goederen en laat het geen materiaal vallen.

De UAS die niet onder de open categorie vallen, vallen onder de specifieke of gecertificeerde categorie. Dat valt onder de bevoegdheid van de FOD Mobiliteit en Vervoer.

De verplichtingen voor fabrikanten van UAS volgens Verordening 2019/945

Een fabrikant is een natuurlijke of rechtspersoon:

• die een product vervaardigt OF,
• laat ontwerpen of laat vervaardigen, en het onder zijn naam of merk verhandelt.

Als fabrikant moet u ervoor zorgen dat het product dat u op de markt brengt, is ontworpen en vervaardigd volgens de eisen van delen 1 tot en met 6, 16 en 17 van de bijlage.

U moet de technische documentatie opstellen en de relevante conformiteits-beoordelingsprocedure uitvoeren of laten uitvoeren vooraleer u het product op de markt brengt.

Bovendien moeten alle producten die u op de markt brengt, traceerbaar zijn. Dat doet u door een type en een uniek serienummer aan te brengen dat ook opgenomen is in de EU-conformiteitsverklaring die het product vergezelt (of een vereenvoudigde versie). Daarnaast brengt u uw naam, geregistreerde handelsnaam of geregistreerde merknaam, uw website en uw postadres op het product aan alsook een CE-markering.

De producten moeten ook worden vergezeld van de instructies en de inlichtingennota in de taal/talen van het taalgebied waar u de producten op de markt brengt.

Wanneer fabrikanten een UAS van klasse C5 of C6 of toebehoren voor klasse C5 op de markt brengen, brengen de fabrikanten de markttoezichtsautoriteiten van de lidstaat waar hun hoofdvestiging zich bevindt, daarvan op de hoogte.

De verplichtingen van een gemachtigde vertegenwoordiger van UAS volgens Verordening 2019/945

Een fabrikant van UAS kan via een schriftelijk mandaat een gemachtigde vertegenwoordiger voor de EU aanstellen. Het voldoen van het product aan de technische eisen en het opstellen van de technische documentatie maakt echter geen deel uit van dat mandaat.

Het mandaat laat de gemachtigde vertegenwoordiger toe ten minste de volgende taken te verrichten:

• hij houdt de EU-conformiteitsverklaring en de technische documentatie gedurende tien jaar nadat het product in de EU in de handel is gebracht, ter beschikking van de nationale markttoezichtautoriteiten;
• op een met redenen omkleed verzoek van een markttoezichtautoriteit of grenscontroleautoriteit verstrekt hij die autoriteit alle informatie en documenten die nodig zijn om de conformiteit van het product aan te tonen;
• op verzoek van de markttoezichtautoriteiten of grenscontroleautoriteiten werkt hij met hen samen om de niet-conformiteit van producten die onder het mandaat van de gemachtigde vertegenwoordiger vallen of het daardoor veroorzaakte veiligheidsrisico weg te nemen.

De verplichtingen voor importeurs van UAS volgens Verordening 2019/945

Vóór een importeur een UAS in de handel brengt, moet die erop toezien dat de fabrikant de conformiteitsbeoordelingsprocedure heeft uitgevoerd. De importeur zorgt ervoor dat:

• de fabrikant de technische documentatie heeft opgesteld;
• het product voorzien is van de CE-markering en, indien vereist, het etiket met de UA-klasse en de vermelding van het geluidvermogensniveau;
• de producten vergezeld gaan van de voorgeschreven documenten en dat de producten traceerbaar zijn (zowel het product als de fabrikant).

Voorts moeten importeurs:

• hun naam, geregistreerde handelsnaam of geregistreerde merk, hun website en het postadres op de producten aanbrengen of, wanneer dat niet mogelijk is, op de verpakking ervan of in een bij het product gevoegd document;
• erop toezien dat het product vergezeld gaat van de instructies en inlichtingennota in de taal/talen van het taalgebied waar ze het product op de markt brengen;
• zorgen voor zodanige opslag- en vervoersomstandigheden dat de conformiteit van het product niet in het gedrang komt;
• gedurende tien jaar nadat het product in de handel is gebracht een kopie van de EU-conformiteitsverklaring ter beschikking houden van de markttoezichtautoriteiten en ervoor zorgen dat de technische documentatie op verzoek aan die autoriteiten kan worden verstrekt;
• op verzoek van een bevoegde nationale autoriteit alle benodigde informatie en documentatie verstrekken om de conformiteit van het product aan te tonen, in een taal die de autoriteit begrijpt. Op verzoek van de autoriteit volgen ze alle genomen maatregelen op om de risico's van het product dat ze in de handel brengen, uit te sluiten.

De verplichtingen voor distributeurs van UAS volgens Verordening 2019/945

Alvorens een UAS op de markt aan te bieden, controleren distributeurs of het UAS:

• voorzien is van de CE-markering en, voor zover van toepassing, het etiket met de UA-klasse en het geluidvermogensniveau;
• vergezeld gaat van de vereiste documenten en van de instructies en overige informatie in de taal/talen van het taalgebied waar het UAS op de markt wordt aangeboden;
• voldoet aan de eisen qua traceerbaarheid (zowel qua product, fabrikant als importeur).

Voorts moeten distributeurs:

• voor zodanige opslag- en vervoersomstandigheden zorgen dat de conformiteit van het product niet in het gedrang komt;
• op verzoek van een bevoegde nationale autoriteit op papier of elektronisch alle benodigde informatie en documentatie verstrekken om de conformiteit van het product aan te tonen. Op verzoek van die autoriteit volgen ze alle maatregelen op om de risico's van het product dat ze op de markt aanbieden, uit te sluiten.

Markeringen en documenten voor UAS volgens Verordening 2019/945

Een drone moet steeds de volgende markeringen dragen:

• de CE-markering moet aangebracht worden op het UAS of op het gegevensplaatje op het UAS. Wanneer dat niet mogelijk is, kan dat ook op de verpakking. Wanneer de conformiteitbeoordeling werd uitgevoerd volgens module H (zie verder) moet de CE-markering gevolgd worden door het identificatienummer van de aangemelde instantie;
• het type: op het UAS;
• een uniek serienummer om het UAS te identificeren: op het UAS;
• de UA-Klasse (0 tot 6): op het UAS (of op elk onderdeel van een toebehorenkit van klasse C5) en op de verpakking, en minstens 5 mm hoog (zie delen 1-5, 16 en 17 van de bijlage in Verordening 2019/945);
• het geluidvermogensniveau, voor zover van toepassing;
• de naam, geregistreerde handelsnaam of merknaam, website en postadres van de fabrikant en importeur (indien de fabrikant buiten de EU gevestigd is): op het UAS of wanneer dat niet mogelijk is, op de verpakking of een begeleidend document.

Een drone moet vergezeld worden van verschillende documenten:

• de EU-conformiteitsverklaring: een kopie bij het product, mag ook een vereenvoudigde versie zijn op voorwaarde dat die het juiste internetadres bevat waar de volledige tekst van de EU-conformiteitsverklaring te vinden is (delen 11 en 12 van de bijlage van de Verordening 2019/945);
• de vereiste handleiding: delen 1-6, 16 en 17 van de bijlage van de Verordening 2019/945;
• de inlichtingennota van het Agentschap van de Europese Unie voor de veiligheid van de luchtvaart (EASA), waarin de beperkingen en verplichtingen zijn vermeld, overeenkomstig Uitvoeringsverordening (EU) 2019/947 door EASA gepubliceerd met passende beperkingen en verplichtingen.

Conformiteitsbeoordelingsprocedures voor UAS volgens Verordening 2019/945

Het is noodzakelijk ervoor te zorgen dat UAS voldoen aan de eisen van de verordening als zij bestemd zijn om te worden geëxploiteerd in de categorie "open". De fabrikant moet de passende conformiteitsbeoordelingsprocedure toepassen.

Verschillende conformiteitsbeoordelingsprocedures zijn mogelijk:

• Interne productiecontrole (Module A, deel 7 van bijlage van de Verordening 2019/945): 
  • gebruik van geharmoniseerde normen;
  • fabrikant zorgt ervoor dat fabricageproces waarborgt dat elk vervaardigd product voldoet aan alle eisen;
  • EU-conformiteitsverklaring;
• EU-typeonderzoek + conformiteit met het type op basis van interne productcontrole (modules B + C, deel 8 van bijlage van de Verordening 2019/945):
  • EU-typeonderzoek door aangemelde instantie (module B);
  • conformiteit met het type (module C) door fabrikant;
• Conformiteit op basis van volledige kwaliteitsbeoordeling (module H, deel 9 van bijlage van de Verordening 2019/945):
  • kwaliteitssysteem wordt beoordeeld door aangemelde instantie;
  • toepassing van het kwaliteitssysteem door fabrikant.

  -> die procedure is niet toegestaan voor speelgoeddrones